Đấu thầu tín phiếu kho bạc nhà nước là gì? [chi tiết 2023]

Tín phiếu ngân khố nhà nước là loại trái phiếu Chính phủ (giấy vay nợ ngắn hạn) mang kỳ hạn dưới một năm do Bộ Tài chính phát hành để bù đắp thiếu hụt tạm thời của Ngân sách Nhà nước (NSNN) và là một dụng cụ quan yếu để Nhà băng Nhà nước (NHNN) quản lý chính sách tiền tệ. Thời hạn của tín phiếu thường là 03 tháng, 06 tháng, 09 tháng, 01 năm với một hay nhiều mức mệnh giá phát hành thông qua những hình thức đấu thầu hoặc phát hành trực tiếp qua ngân khố, đại lý trên thị trường thứ cấp. Vậy Đấu thầu tín phiếu ngân khố nhà nước là gì? Hãy cùng Luật ACC tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.

1. Tình hình đấu thầu tín phiếu tại NHNN thời kì qua

Tính chung từ năm 2000 tới nay, với vai trò là đại lý phát hành trái phiếu Chính phủ (TPCP), NHNN đã huy động được 146.342 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 36%/tổng khối lượng phát hành TPCP nói chung. Đây là một tỷ lệ khá cao so với những loại TPCP mang kỳ hạn khác. Chẳng hạn như TPCP loại kỳ hạn Hai năm mang tỷ lệ là 15,2%, TPCP kỳ hạn 5 năm là 28%… Tuy nhiên, thời kì qua, nhất là thời khắc từ năm 2010 trở lại đây, khối lượng trúng thầu tín phiếu giảm dần, thậm chí, mang phiên ko mang thành viên nào tham gia. Mặc dù, Ngân khố Nhà nước và NHNN đã mang nhiều phấn đấu, lãi suất chào ở mức cao nhưng nhịn nhường như thị trường vẫn quá “yên ắng”, lượng tiền thu về qua kênh này vẫn quá khiêm tốn so với lượng tiền thu được từ những kênh huy động vốn khác.
Nếu chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2011, Sở Giao dịch NHNN phối hợp với Ngân khố Nhà nước (KBNN) đã tổ chức được 21 phiên, kỳ hạn phát hành là 364 ngày nhưng số tiền huy động chỉ là 2.150 tỷ đồng. Đây là một kết quả rất thấp với những năm trước đây. Cụ thể, năm 2010 huy động được 8.350 tỷ đồng, năm 2009 là 10.714 tỷ đồng và năm 2008 là 20.730 tỷ đồng

Trong tổng số hơn hai chục phiên đấu thầu vừa qua thì mang tới 16/21 phiên ko mang khối lượng trúng thầu. Điều đáng nói nữa là, ngoài việc khối lượng trúng thầu khá khiêm tốn thì số lượng thành viên tham gia cũng rất ít, trung bình chỉ mang từ Một tới Hai thành viên tham gia/phiên và thường tập trung vào một vài thành viên. Cá biệt, mang những phiên ko mang thành viên tham gia dự thầu.

2. Một số vấn đề bất cập trong công việc đấu thầu tín phiếu

Rõ ràng, với tính ưu việt đã nêu ở trên thì lẽ thường, tín phiếu sẽ hứa hứa hẹn là một loại giấy tờ ưa thích của nhà đầu tư lúc mang một lượng tiền tạm thời nhàn rỗi trong tay (từ Một năm trở xuống). Nhưng trên thực tế, thời kì qua, kết quả thu về qua công việc đấu thầu tín phiếu lại ko được như kỳ vọng của chủ thể phát hành (Bộ Tài Chính) và của đơn vị tổ chức phát hành (NHNN – KBNN).
Vậy nguyên nhân của sự sút giảm trên là do đâu và liệu mang phải nhà đầu tư thực sự ko “mặn mà” với loại hàng hóa này ko.
Qua thời kì công việc thực tế, tác giả nhận thấy, mang một nguyên nhân tác động tới kết quả những phiên đấu thầu thời kì qua là do tình hình kinh tế trong nước và kinh tế trên toàn cầu mang chiều hướng ko thuận lợi cùng với cơ cấu danh mục đầu tư chưa thuận lợi để nhà đầu tư tham gia đối với loại dụng cụ Nợ ngắn hạn của Chính phủ. Nhưng nguyên nhân chính mà nhà đầu tư chưa “mặn mà” với tín phiếu lại nằm ở chính nội tại của cơ chế tổ chức phát hành và “sân chơi” thứ cấp của loại giấy tờ mang giá này. Theo thẩm định của Bộ Tài chính, công việc phát hành tín phiếu qua NHNN thời kì qua phát sinh một số bất cập, đó là:
– Thành viên đấu thầu tín phiếu chỉ bao gồm những tổ chức tín dụng (TCTD) mang tài khoản tiền gửi trả tiền tại NHNN (Sở Giao dịch). Hiện nay, trong tổng số 57 thành viên đấu thầu tín phiếu thì mang tới 40 thành viên là những TCTD, mang 14 thành viên là chi nhánh nhà băng nước ngoài và mang 3 thành viên là những doanh nghiệp tài chính.
Sở dĩ thành viên của nghiệp vụ này chủ yếu là những TCTD, vì tín phiếu phát hành dưới hình thức ghi sổ, người tậu phải mở tài khoản chứng khoán và tài khoản tiền gửi tại NHNN để thực hiện những giao dịch trả tiền tiền và tín phiếu theo kết quả trúng thầu. Mọi khoản lãi, gốc được trả tiền trực tiếp vào tài khoản tiền chỉ định của người tậu. Trong lúc đó, việc mở tài khoản trả tiền tại NHNN mới chỉ vận dụng cho những TCTD là thành viên của hệ thống trả tiền, chưa vận dụng cho những đối tượng là doanh nghiệp chứng khoán, những quỹ đầu tư. Do vậy, phần nào đã hạn chế sự tham gia của những thành viên đấu thầu mang nhu cầu ko phải là những TCTD. Đặc trưng, việc những doanh nghiệp bảo hiểm, tổ chức bảo hiểm chưa tham gia đấu thầu tín phiếu cũng tạo nên tình trạng lãng phí vốn hay quan hệ tiền gửi ko kỳ hạn trực tiếp
với những TCTD như hiện nay.
– Hiện nay, chưa mang một danh sách thành viên thống nhất đối với thị trường TPCP nói chung (bao gồm cả TPCP, TPCP bảo lãnh, tín phiếu) nên lúc muốn tham gia đấu thầu loại trái phiếu nào thì nhà đầu tư phải thực hiện thủ tục gia nhập thành viên tại đơn vị tổ chức đầu thầu như tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội mang một danh sách thành viên riêng, Sở Giao dịch NHNN mang một danh sách thành viên riêng… Do đó, nhiều lúc phát sinh tình trạng một nhà đầu tư mang tư cách thành viên ở hai nơi hoặc mang thể là thành
viên ở danh sách này nhưng lại ko là thành viên ở danh sách kia, cho dù cùng đầu tư một loại giấy tờ mang giá là TPCP.
– Số lượng nhà đầu tư đã được xác nhận là thành viên tham gia đấu thầu tín phiếu đông nhưng trên thực tế, số thành viên tham gia mỗi phiên là rất ít, đặc thù là đối với những nhà băng thương nghiệp cổ phần và chi nhánh nhà băng nước ngoài. Cá biệt, mang thành viên chỉ mang tên trong danh sách nhưng chưa từng tham gia một phiên đấu thầu nào. Nguyên nhân chủ yếu là khối những nhà băng này chưa quan tâm tới thị trường này do đầu tư vào TPCP mang kỳ hạn trung bình 3 – 5 năm mang mức lãi suất cao hơn và thời kì
đầu tư thích hợp hơn. Điều này cũng dẫn tới lượng vốn khả dụng dư thừa để đầu tư vào tín phiếu vẫn còn hạn chế.
– Việc đầu tư vào tín phiếu của những thành viên chủ yếu nhằm mục đích dự phòng an toàn về khả năng trả tiền vào giai đoạn nhạy cảm (Tết tây và tết âm lịch) qua giao dịch nghiệp vụ thị trường mở với NHNN (OMO). Việc giao dịch tậu/bán những loại giấy tờ mang giá giữa những TCTD trên thị trường liên nhà băng với nhau chưa được thực hiện; phần vì do cơ sở vật chất hạ tầng (khoa học, pháp lý) của thị trường thứ cấp chưa phát triển, phần vì do chưa mang hướng dẫn chi tiết.
– Trật tự phát hành tín phiếu thời kì qua cũng bộc lộ bất cập, chưa khoa học và thiếu lịch biểu cụ thể để nhà đầu tư biết và mang kế hoạch chủ động tham gia lúc mang nhu cầu. Mặt khác, thời kì qua, chưa tổ chức hình thức đấu thầu kết hợp cả khó khăn và ko canh tranh lãi suất trong một phiên đấu thầu mặc dù đã mang quy định về vấn đề này (Quy chế số 935/2004/QĐ-NHNN ngày 23/7/2004 của NHNN về đấu thầu tín phiếu ngân khố, trái phiếu ngoại tệ qua NHNN).
– Công việc lưu ký và chuyển nhượng tín phiếu cũng là một vấn đề cần phải tháo gỡ. Hiện nay, tín phiếu phát hành qua NHNN chỉ thực hiện lưu ký tại Sở Giao dịch NHNN mà chưa được lưu ký và chuyển nhượng nên trái chủ chỉ mang thể tham gia những giao dịch thị trường tiền tệ với NHNN (OMO, tái cấp vốn, thấu chi và cho vay qua đêm…). Nói cách khác, do hạn chế trong việc lưu ký nên việc chuyển nhượng giữa những nhà đầu tư tín phiếu tại Việt Nam vẫn chưa thể thực hiện được như thông lệ tại những nước trên toàn cầu. Điều này đã dẫn tới tình trạng thị trường thứ cấp tín phiếu chưa phát triển, tính thanh khoản bị hạn chế. Đây cũng là một trong những nguyên nhân tác động rất to tới sự phát triển của thị trường thứ cấp tín phiếu.

– Tín phiếu ngân khố được phát hành trên thị trường sơ cấp trên cơ sở vật chất đấu thầu. Việc xác định khối lượng và lãi suất trúng thầu của tín phiếu ngân khố được dựa vào khối lượng, lãi suất đặt thầu của những thành viên và khối lượng tín phiếu ngân khố Chính phủ muốn huy động. Khối lượng tín phiếu trúng thầu được tính theo thứ tự tăng lên của lãi suất đặt thầu. Lãi suất phát hành tín phiếu là lãi suất trúng thầu cao nhất được vận dụng chung cho tất cả những đối tượng trúng thầu. Ở Việt Nam, Chính phủ đưa ra lãi suất chỉ đạo trong quá trình đấu thầu và lãi suất trúng thầu ko được vượt quá lãi suất chỉ đạo này. Lãi suất chỉ đạo được vận dụng để giới hạn mức lãi tối đa mà Chính phủ phải trả cho tín phiếu ngân khố huy động, trong lúc mang những phiên đấu thầu, nhà đầu tư đặt thầu với mức lãi suất khá cao (thậm chí, lãi
suất đặt thầu cao hơn lãi suất của trái phiếu Chính phủ kỳ hạn Hai năm), làm tác động tới mức giá thực của tín phiếu. Điều này dẫn tới tình trạng Chính phủ khó mang thể huy động được đủ khối lượng tín phiếu như mong muốn.
– Hình thức tín phiếu hiện nay đang vận dụng là hình thức chiết khấu, trả lãi trước. Thực chất là tín phiếu được bán thấp hơn mệnh giá và trả tiền theo mệnh giá lúc đáo hạn, chứ ko trả lãi theo định kỳ. Điều này mang nghĩa, tới cuối kỳ trả tiền của tín phiếu Bộ Tài chính phải sử dụng thêm một tỷ suất chiết khấu cho dòng tiền âm.

3. Những nét mới trong công việc phát hành tín phiếu thời kì tới

Với mục tiêu đặt ra là tăng hiệu quả huy động vốn cho NSNN và chuẩn hóa công việc, trong tháng 7/2011, Bộ Tài chính đã thực hiện Hội thảo lấy ý kiến của những Bộ, ngành liên quan và công chúng đối với Thông tư hướng dẫn việc phát hành tín phiếu qua NHNN.
Theo đó, trong thời kì tới, Bộ Tài chính với tư cách là chủ thể phát hành sẽ thống nhất danh sách chung đối với thành viên thị trường trái phiếu và thực hiện công bố hàng năm trên phương tiện thông tin đại chúng theo quy định (bao gồm cả TPCP và tín phiếu).

Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ mang trách nhiệm quy định tiêu chuẩn và điều kiện đối với những thành viên
đấu thầu, bao gồm cả đại lý cấp I. Đồng thời, để chuẩn hóa công việc phát hành theo thông lệ quốc tế và rút ngắn thời kì trả tiền (T), hạn chế rủi ro trả tiền cho NSNN và tạo điều kiện cho nhà đầu tư chủ động kế hoạch tài chính tham gia, Bộ Tài chính thống nhất lịch biểu phát hành thống nhất và mang tính chất định kỳ.