Bài 13 của Series hướng dẫn học Lý thuyết Kế toán – Chứng chỉ CPA: Chủ đề “Thống nhất BCTC” – Phần 1 – Thống nhất kinh doanh là gì? 5 bước kế toán giao dịch thống nhất kinh doanh?
Chủ đề về BCTC thống nhất ko quá phổ biến với phần lý thuyết Đề thi CPA môn Kế toán. Tuy nhiên lại thường xuyên xuất hiện trong phần bài tập của đề thi. Trong lúc nhiều bạn lại ko “thân thuộc” với chủ đề này. Chính vì vậy nên Ad quyết định viết bài hướng dẫn chi tiết. Kỳ vọng bài viết sẽ giúp những bạn đơn thuần hoá vấn đề. Và với loại nhìn rõ ràng hơn về chủ đề này.
Trong bài viết trước nhất của chủ đề “BCTC Thống nhất”, chúng ta hãy cùng đi tìm hiểu Hai nội dung:
- Giao dịch Thống nhất kinh doanh là gì?
- 5 bước “kế toán” những giao dịch thống nhất kinh doanh?
Phần 1. Những vấn đề chung về Thống nhất kinh doanh
1. Tổng quan về Thống nhất kinh doanh
(1) Thống nhất kinh doanh là gì?
Giả sử với Hai đơn vị A & B. Và phát sinh Một trong những loại giao dịch sau:
- A sắm cổ phần của B;
- A sắm tất cả tài sản thuần & gánh chịu những khoản nợ của B;
- A sắm một số tài sản thuần của B để cùng hình thành nên một hoặc nhiều HĐKD
Lúc đó chúng ta nói rằng A và B với giao dịch thống nhất kinh doanh với nhau.
Tương tự: “Thống nhất kinh doanh là việc kết hợp những doanh nghiệp riêng biệt hoặc những hoạt động kinh doanh riêng biệt thành một đơn vị báo cáo”.
(2) Những hình thức trả tiền trong thống nhất?
Bên sắm phát hành phương tiện vốn hoặc trả tiền bằng tiền, những khoản tương đương tiền hoặc chuyển giao tài sản khác hoặc kết hợp những hình thức trên.
(3) Kết quả của việc thống nhất?
Kết quả của phần to những trường hợp thống nhất kinh doanh là bên sắm nắm được quyền kiểm soát một hoặc nhiều hoạt động kinh doanh khác (bị đơn sắm).
Quyền kiểm soát
Một doanh nghiệp tham gia thống nhất sẽ được coi là nắm được quyền kiểm soát của doanh nghiệp tham gia thống nhất khác lúc:
– Doanh nghiệp đó nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết của doanh nghiệp khác đó trừ lúc quyền sở hữu đó ko gắn liền quyền kiểm soát.
– Ko nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết nhưng vẫn với quyền kiểm soát lúc:
- Quyền to hơn 50% quyền biểu quyết của doanh nghiệp kia nhờ với một thoả thuận với những nhà đầu tư khác;
- Quyền chi phối những chính sách tài chính và hoạt động của doanh nghiệp khác theo một qui chế hay một thoả thuận;
- Quyền bổ nhiệm, bãi miễn hầu hết thành viên Hội đồng quản trị của doanh nghiệp khác; hoặc
- Quyền bỏ thăm quyết định trong những cuộc họp Hội đồng quản trị của doanh nghiệp khác.
Phần 2. 5 bước kế toán giao dịch thống nhất kinh doanh
1. Phương pháp kế toán giao dịch thống nhất kinh doanh
Mọi trường hợp thống nhất kinh doanh đều phải được kế toán theo phương pháp sắm.
Phương pháp sắm xem xét việc thống nhất kinh doanh trên quan niệm là bên sắm sẽ thôn tính bị đơn sắm. Bên sắm sắm tài sản thuần và ghi nhận những tài sản đã sắm, những khoản nợ phải trả và nợ tiềm tàng phải gánh chịu. Bao gồm cả những tài sản, nợ phải trả và nợ tiềm tàng mà bị đơn sắm chưa ghi nhận trước đó.
2. 5 bước kế toán giao dịch thống nhất kinh doanh
Sau đây chúng ta sẽ xem xét cụ thể từng Bước này qua ví dụ sau:
Ví Dụ
– A sắm 40% cổ phần của B vào ngày 01/01/20X0 bằng cách phát hành cho cổ đông của B 10.000 cổ phiếu. Mệnh giá 10.000/cổ phiếu & trị giá thị trường là 27.000/cổ phiếu.
– A sử dụng Một TSCĐ HH để trao đổi cho cổ đông của B. Nguyên giá: 300 triệu trị giá hao mòn lũy kế: 20 triệu. Trị giá hợp lý chưa với thuế: 300 triệu; thuế suất thuế GTGT 10%.
-Những giá tiền phát sinh về thuê định giá và kiểm toán liên quan tới việc sắm tài sản và nợ phải trả mà A phải chi bằng TGNH là 40 triệu. Giá tiền phát hành cổ phiếu của A chi bằng TGNH là 25 triệu.
– Ngày 01/01/20X1: A sắm thêm 40% cổ phần của B với giá 750 triệu, trả tiền bằng TGNH và đạt được quyền kiểm soát. Trước lúc đạt được quyền kiểm soát, A ko với tác động đáng kể đối với B. Giá thị trường cổ phiếu của đơn vị B mà A đã sắm vào 1/1/X0 được giám định lại là 700 triệu vào 1/1/X1.
-Tại ngày 01/01/20X1: trị giá hợp lý tài sản thuần của B là 1.000 triệu. Tài sản thuần theo giá ghi sổ là 800 triệu. Trong đó vốn cổ phần là 200 triệu & LNSTCPP là 600 triệu. Chênh lệch giữa trị giá ghi sổ và trị giá hợp lý là do bất động sản đầu tư với GTHL là 500 triệu & GTGS là 300 triệu.
Yêu cầu: xác định những thông tin liên quan tới giao dịch thống nhất kinh doanh?
Bước 1 – Xác định bên sắm
Tri thức liên quan:
Bên sắm là một doanh nghiệp tham gia thống nhất nắm quyền kiểm soát những doanh nghiệp hoặc những hoạt động kinh doanh tham gia thống nhất khác.
Trường hợp đặc thù nhận diện bên sắm:
- Doanh nghiệp với trị giá hợp lý to hơn nhiều những doanh nghiệp khác cùng tham gia giao dịch thống nhất;
- Thống nhất kinh doanh được thực hiện bằng việc trao đổi những phương tiện vốn thông thường với quyền biểu quyết để đổi lấy tiền hoặc những tài sản khác thì doanh nghiệp bỏ tiền hoặc tài sản khác ra thường được coi là bên sắm;
- Ban lãnh đạo của doanh nghiệp với quyền chi phối việc bổ nhiệm những thành viên ban lãnh đạo của doanh nghiệp hình thành từ thống nhất kinh doanh;
Vận dụng vào tình huống:
Tại ngày 1/1/20X0: A là bên bỏ cổ phiếu, tiền & tài sản ra để trao đổi với B. A là bên sắm trong giao dịch thống nhất kinh doanh.
Tại ngày 1/1/20X1: A là bên nắm quyền kiểm soát B. A là bên sắm trong giao dịch thống nhất kinh doanh.
Bước 2 – Xác định “Giá phí thống nhất kinh doanh”
Tri thức liên quan:
(1) Giá phí thống nhất kinh doanh bao gồm những gì?
Hiểu đơn thuần thì giá phí thống nhất kinh doanh chính là loại gía mà bên sắm phải bỏ ra lúc sắm hàng nhé. Bên sắm sẽ xác định giá phí thống nhất kinh doanh bao gồm trị giá hợp lý tại ngày diễn ra trao đổi của:
- Những tài sản đem trao đổi,
- Những khoản nợ phải trả đã phát sinh hoặc đã thừa nhận.
- Những phương tiện vốn do bên sắm phát hành để đổi lấy quyền kiểm soát bị đơn sắm,
- Những giá tiền liên quan trực tiếp tới việc thống nhất kinh doanh: giá tiền trả cho KTV, tư vấn pháp lý, thẩm định viên về giá và những nhà tư vấn khác về thực hiện thống nhất kinh doanh
(2) Ko bao gồm những gì?
- Những khoản lỗ hoặc giá tiền khác sẽ phát sinh trong tương lai do thống nhất kinh doanh. Do ko được coi là khoản nợ đã phát sinh hoặc đã được bên sắm thừa nhận để đổi lấy quyền kiểm soát đối với bị đơn sắm;
- Những giá tiền quản lý chung & những giá tiền khác ko liên quan trực tiếp tới một giao dịch thống nhất kinh doanh cụ thể;
- Giá tiền thoả thuận và phát hành những khoản nợ tài chính;
- Giá tiền phát hành phương tiện vốn;
(3) Phân biệt “Ngày sắm” & “Ngày trao đổi”?
- Ngày sắm: là ngày mà bên sắm đạt được quyền kiểm soát thực tế đối với bị đơn sắm.
- Ngày trao đổi: Là ngày sắm lúc việc thống nhất kinh doanh được thực hiện trong một giao dịch đơn lẻ. Lúc việc thống nhất kinh doanh liên quan tới nhiều giao dịch, ngày trao đổi là ngày mỗi khoản đầu tư đơn lẻ đó được ghi nhận trong báo cáo tài chính của bên sắm.
Vận dụng vào tình huống:
(1) Xác định ngày sắm & ngày trao đổi
Việc thống nhất kinh doanh giữa A & B đạt được qua Hai giai đoạn. Do vậy:
- Ngày trao đổi: ngày 1/1/20X0 & 1/1/20X1 (ngày diễn ra từng giao dịch đơn lẻ)
- Ngày sắm: ngày 1/1/20X1 (ngày A đạt được quyền kiểm soát B)
(2) Xác định giá phí thống nhất kinh doanh
Tại ngày 1/1/20X0:
Giá phí thống nhất kinh doanh bao gồm:
- Giá thị trường của cổ phiếu phát hành: 27.000 * 10.000 = 270 triệu
- Trị giá TSCĐ sử dụng để trả tiền: 330 triệu
- Giá tiền khác: 40 triệu (Giá tiền phát hành cổ phiếu của A ko được tính vào)
Tổng giá phí thống nhất kinh doanh: 640 triệu
Tại ngày 1/1/20X1:
Trị giá hợp lý của 40% cổ phần của B tại ngày 1/1/20X1: 750 triệu
Giá hợp lý của khoản đầu tư ban sơ tại 1/1/20X1: 700 triệu
Tổng giá phí thống nhất kinh doanh: 1.450 triệu
Bước 3 – Xác định trị giá hợp lý của tài sản thuần ghi nhận
Tri thức cần biết :
“Trị giá hợp lý của tài sản thuần ghi nhận” hiểu nôm na là trị giá thị trường của hàng hoá được bên bán phân phối bạn nhé. Bên sắm sẽ ghi nhận riêng rẽ những tài sản & nợ phải trả với thể xác định của bị đơn sắm chỉ lúc thoả mãn những tiêu chuẩn sau tại ngày sắm:
- Nếu là TSCĐHH: phải cứng cáp đem lại lợi ích kinh tế trong tương lai cho bên sắm. Và trị giá hợp lý của nó với thể xác định được một cách tin cậy.
- Nếu là nợ phải trả với thể xác định được: phải cứng cáp rằng doanh nghiệp phải chi trả từ những nguồn lực của mình để trả tiền nghĩa vụ hiện tại. Và trị giá hợp lý của nó với thể xác định được một cách tin cậy.
- Nếu là TSCĐVH & nợ tiềm tàng: trị giá hợp lý của nó với thể xác định được một cách tin cậy.
Vận dụng vào tình huống:
Theo thông tin từ đề bài, trị giá hợp lý của tài sản thuần ghi nhận là 1.000 triệu.
Bước 4 – Xác định lợi thế thương nghiệp
Tri thức cần biết:
(1) Lợi thế thương nghiệp là gì?
Lợi thế thương nghiệp là những lợi ích kinh tế trong tương lai phát sinh từ những tài sản ko xác định được và ko ghi nhận được một cách riêng biệt tại thời khắc thống nhất kinh doanh.
(2) Cách xác định lợi thế thương nghiệp
TH1. Thống nhất kinh doanh được thực hiện qua Một lần giao dịch: Giá phí thống nhất – Phần sở hữu của bên sắm trong trị giá hợp lý của tài sản thuần.
TH2. Thống nhất kinh doanh được thực hiện qua nhiều lần giao dịch: (Giá phí của lần sắm dẫn tới đạt quyền kiểm soát + Giá phí những lần sắm trước đã được giám định theo FV tại ngày sắm) – Phần sở hữu của bên sắm trong trị giá hợp lý của tài sản thuần tại ngày đạt quyền kiểm soát.
Sau lúc đạt được quyền kiểm soát nêu đơn vị mẹ sắm thêm thì ko xác định lại lợi thế thương nghiệp. Chênh lệch giữa giá phí sắm thêm với phần sở hữu thêm trong trị giá ghi sổ của tài sản thuần được ghi nhận vào LNSTCPP.
(3) Ghi nhận và xử lý lợi thế thương nghiệp
Lợi thế thương nghiệp được ghi nhận:
- Trên BCTC riêng (Nếu HNKD ko hình thành Cty mẹ – con)
- Trên BCTC thống nhất (Nếu hình thành Cty mẹ – con)
Nguyên tắc:
- Ghi ngay vào giá tiền SXKD (nếu trị giá nhỏ). Hoặc phải được phân bổ dần một cách với hệ thống trong suốt thời kì sử dụng hữu ích ước tính (nếu trị giá to) nhưng tối đa ko quá 10 năm.
- Phương pháp phân bổ phải thực hiện dần đều qua những năm. Định kì, đơn vị mẹ phải giám định tổn thất lợi thế thương nghiệp. Nếu số tổn thất > số phân bổ đều thì phân bổ theo số tổn thất vào giá tiền quản lý.
- Lúc Giá phí thống nhất < Phần sở hữu của bên sắm trong trị giá hợp lý của tài sản thuần (sắm rẻ): phần lãi này sẽ được ghi nhận vào báo cáo HĐSXKD (Tài khoản 711) chứ ko phân bổ dần như lợi thế thương nghiệp. Những bạn hình dung như này: Bạn đi sắm hàng. Sản phẩm với trị giá hợp lý là 10 triệu. Nhưng bạn phải bỏ ra 12 triệu để sắm. Thì lúc đó, chênh lệch Hai triệu này là lợi thế thương nghiệp bạn phải ghi nhận. Còn lúc bạn bỏ ra 10 triệu để sắm sản phẩm với trị giá hợp lý là 12 triệu. Tức thị bạn đang sắm được hàng với giá rẻ. Và bạn phải ghi nhận ngay Hai triệu tiền lãi do sắm rẻ này vào TK 711.
Vận dụng vào tình huống:
Từ Bước 2: Tổng giá phí thống nhất kinh doanh tại ngày đạt quyền kiểm soát: 1.450 triệu
Từ Bước 3: Phần sở hữu của A trong trị giá hợp lý của tài sản thuần tại 1/1/20X1: 1.000 triệu * 80% = 800 triệu
Lợi thế thương nghiệp = 1.450 triệu – 800 triệu = 650 triệu
Phần lợi thế thương nghiệp này với trị giá to nên sẽ được ghi nhận vào TK 242 & phân bổ dần vào giá tiền.
Bước 5 – Xác định lợi ích của cổ đông ko kiểm soát (NCI) tại ngày thống nhất
Tri thức cần biết :
Phần này mình đã giảng giải tại Dạng bài thống nhất môn kế toán. Những bạn tham khảo nhé.
NCI: Là một phần của kết quả hoạt động thuần và trị giá tài sản thuần của một đơn vị con được xác định tương ứng cho những phần lợi ích ko phải do đơn vị mẹ sở hữu một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua những đơn vị con.
NCI = Tỷ lệ sở hữu của NCI x (Tổng FV của tài sản – Tổng FV của nợ phải trả) = Tỷ lệ sở hữu của NCI x FV của tài sản thuần
Vận dụng vào tình huống:
Từ Bước 3: phần sở hữu của NCI trong trị giá hợp lý của tài sản thuần tại 1/1/20X1: 1.000 triệu * 20% = 200 triệu
Theo quy định thì phần NCI sẽ được thể hiện riêng biệt thành Một mục tiêu trên cả BCDKT và BCKQKD. Ở phần sau của chủ đề này chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu cách hạch toán.
Vậy là xong bài trước nhất của chủ đề về BCTC Thống nhất. Sau bài viết này, chúng ta đã học được cách xác định những thông tin liên quan của giao dịch thống nhất kinh doanh bao gồm:
- Giá phí thống nhất kinh doanh (Trị giá bên sắm phải bỏ ra)
- Trị giá hợp lý của tài sản thuần (Trị giá hợp lý của bị đơn sắm)
- Lợi thế thương nghiệp
- Lợi ích của cổ đông thiểu số (NCI)
Trong bài tiếp theo của chủ đề này, mình sẽ giảng giải cách sử dụng những thông tin này lúc lập BCTC Thống nhất. Những bạn theo dõi nhé!
PS: Ad đang làm Videos về những nội dung thuộc chủ đề Thống nhất báo cáo tài chính này. Mục đích là để quyết tâm giảng giải được cặn kẽ theo trình tự hợp lý hơn. Những bạn với thể theo dõi ở đây nhé: