Soạn văn 6 VNEN Bài 20: Vượt thác
A. Hoạt động phát động
Câu (trang 31 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Quan sát hình ảnh sau và trả lời thắc mắc:
Câu a (trang 31 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
Bên trên là hình ảnh một người đang chèo thuyền giữa ngọn sóng to.
Câu b (trang 31 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
Để vượt qua thử thách cuộc sống, trước tiên chúng ta cần nghị lực, với niềm tin vào bản thân mình, ko nản lòng gục ngã.
B. Hoạt động hình thành tri thức
Câu 1 (trang 31, 32, 33 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Đọc văn bản sau:
Câu 2 (trang 33, 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm hiểu văn bản.
Câu a (trang 33 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
Câu b (trang 33, 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm hiểu bức tranh thiên nhiên.
Câu (1) (trang 33 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Cảnh dòng sông và hai bên bờ được miêu tả qua những chi tiết nào?
- Đoạn sông phẳng lặng trước lúc tới chân thác:
+ Những chi tiết nào miêu tả cảnh hai bên bờ sông?
+ Những chi tiết nào miêu tả dòng sông?
- Đoạn sông với nhiều thác dữ:
+ Những chi tiết nào miêu tả dòng nước?
- Đoạn sông đã qua thác dữ:
+ Những chi tiết nào miêu tả dòng sông?
+ Những chi tiết nào miêu tả cảnh hai bên bờ sông?
Trả lời:
- Đoạn sông phẳng lặng trước lúc tới chân thác:
+ Hai bên bờ sông:
+ Dòng sông:
- Đoạn sông với nhiều thác dữ:
Tả dòng nước: Dượng Hương Thư đánh vật với dòng nước, dòng nước uốn cong chiếc sào, sức nén lúc nước bị cản làm văng bọt tứ tung.
- Đoạn sông đã qua thác dữ:
+ Dòng sông:
+ Hai bên bờ sông: những sườn núi với những cay to mọc giữa những bụi lúp xúp,
Câu (2) (trang 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Nhận xét về nghệ thuật miêu tả bức tranh thiên nhiên trong văn bản.
- Cảnh được miêu tả theo trình tự như thế nào?
- Vị trí quan sát của người miêu tả trong văn bản? Vị trí đấy với thích hợp hay ko? Vì sao?
- Tìm hai hình ảnh miêu tả những cây cổ thụ bên bờ sông ở đoạn đầu và cuối văn bản. Tác giả đã tiêu dùng giải pháp nghệ thuật gì để miêu tả chúng? Nêu ý nghĩa của mỗi hình ảnh.
Trả lời:
- Vị trí quan sát trên con thuyền vượt thác rất thích hợp vì người miêu tả là người trong cuộc, với trải nghiệm xúc cảm, mô tả thực thực, linh hoạt về cảnh sắc.
- Hai hình ảnh miêu tả những cây cổ thụ bên bờ sông ở đoạn đầu và cuối văn bản:
Câu c (trang 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm hiểu vẻ đẹp của con người trong cuộc vượt thác:
Câu (1) (trang 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Liệt kê những chi tiết miêu tả và những hình ảnh so sánh về nhân vật dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác:
Trả lời:
Câu (2) (trang 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Những hình ảnh trên giúp em cảm nhận được như thế nào về vẻ đẹp ngoại hình và phẩm chất, tư thế của nhân vật Dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác?
Trả lời:
Dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác:
- Ngoại hình: khỏe khoắn, rắn chắc.
- Phẩm chất, tư thế: người lao động khiêm tốn, hiền lành ở đời thường mà dũng mãnh, nhanh nhẹn, quyết liệt, kiên cường trước thử thách.
Câu d (trang 34 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
-
-
-
Câu 3 (trang 34, 35, 36 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm hiểu về những kiểu so sánh và tác dụng của phép so sánh:
Câu a (trang 34, 35 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Nhận diện những kiểu so sánh:
Tìm từ ngữ so sánh trong câu thơ cột A. Nối câu thơ với phép so sánh ở cột A với nội dung ở cột B để xác định kiểu so sánh của câu thơ đó
| A | B |
|---|---|
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Tỏa nắng xuống lòng sông nhấp nhoáng (Tế Hanh hao) | So sánh ko ngang bằng |
Con đi trăm núi nghìn khe Chưa bằng muôn nổi tê tái lòng bầm Con đi đánh giặc mười năm Chưa bằng nặng nhọc đời bầm sáu mươi (Tố Hữu) | |
Anh đội viên tơ tưởng Như nằm trong giấc mộng Bóng Bác bỏ cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng (Minh Huệ) | So sánh ngang bằng |
Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là lạnh phúc của em suốt đời (Trần Quốc Minh) |
Trả lời:
- So sánh ko ngang bằng:
- So sánh ngang bằng:
Câu b (trang 36 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tác dụng của phép so sánh
Đọc lại những câu với phép so sánh trong bài Vượt thác đã được liệt kê ở bài tập trên. Hãy chọn và phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một trong số những phép so sánh đó.
Trả lời:
Hình ảnh so sánh:
Câu 4 (trang 36, 37 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm hiểu phương pháp viết văn tả cảnh.
Câu a (trang 36, 37 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Đọc những văn bản sau và thực hiện yêu cầu:
Câu (trang 36 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Văn bản 1:
- Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam
(1) Văn bản trên tả cảnh gì?
(2) Người tả cảnh đã lựa chọn vị trí nào để quan sát cảnh vật? Từ vựng trí quan sát cảnh được miêu tả theo trật tự nào?
Trả lời:
(1) Văn bản trên tả cảnh sắc trên sông và hai bên bờ sông của dòng Năm Căn.
(2) Vị trí quan sát: trên con thuyền trên dòng Năm Căn. Từ đó, cảnh vật xung quanh được miêu tả theo mắt nhìn người quan sát, xuôi chiều con thuyền.
Câu (trang 36, 37 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Văn bản 2: (Ngô Văn Phú)
Nội dung của những phần (Phần mở đầu, phần thứ hai, phần thứ ba)?
(1) Đọc kĩ phần thứ hai của văn bản và xác định tác giả miêu tả cảnh vật theo trình tự nào (miêu tả từ trên xuống dưới), từ xa tới sắp, từ ngoài vào trong, từ khái quát tới cụ thể hay theo trình tự thời kì...)
(2) Để miêu tả lũy làng tác giả đã sử dụng những chi tiết nghệ thuật nào? Em hãy liệt kê những chi tiết đó.
Trả lời:
- Nội dung những phần:
+ Phần 1 (từ đầu … ): giới thiệu lũy tre làng.
+ Phần 2 (tiếp … ): tả cụ thể ba vòng tre tạo luỹ làng.
+ Phần 3 (Còn lại): tả măng tre, cảm tưởng người viết về loài tre.
(1) Phần thứ hai miêu tả lũy tre theo trình tự từ ngoài vào trong, khái quát tới cụ thể.
(2) Những chi tiết nghệ thuật miêu tả lũy làng:
- Lũy làng là một vòng đai phòng thủ kiên cố; lũy trong cùng thẳng hơn.
- Mùa lá mới òa nở, thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào như màu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động.
- Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy.
- Bẹ măng mọc kín thân cây non ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt.
Câu b (trang 37 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
- Những công việc cần thực hiện để làm bài văn tả: Xác định đối tượng miêu tả; Quan sát, lựa chọn đặc điểm vượt bậc của đối tượng,...
- Bố cục của bài văn tả cảnh thường gồm 3 phần:
+ Mở bài: giới thiệu bao quát đối tượng.
+ Thân bài: Miêu tả điểm nhấn theo trình tự: thời kì, ko gian/ khái quát – cụ thể…
+ Kết bài: Nhận xét, suy nghĩ của người viết.
C. Hoạt động tập luyện
Câu 1 (trang 38 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Tìm phép so sánh, xác định kiểu so sánh và chỉ ra tác dụng của chúng trong đoạn văn dưới đây:
Mỗi chiếc lá rụng với một vong hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Sở hữu chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, ko tiếc thương, ko do dự vẩn vơ. Sở hữu chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên ko, rồi cố gượng gập ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới dòng giây phải nằm phơi trên mặt đất. Sở hữu chiếc lá nhẹ nhõm, khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây ko bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn đấy với vẻ đẹp nên thơ. Sở hữu chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như sắp tới mặt đất, còn chứa mình muốn bay trở lại cành. Sở hữu chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay tới mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm.
Trả lời:
- Phép so sánh:
+
+
+
+
- Kiểu so sánh: so sánh ngang bằng
- Tác dụng: chiếc lá rụng được hình dung cụ thể, sinh động hơn. Qua đó bộc lộ những suy nghĩ sâu sắc của tác giả về sự sống, sinh tồn và dòng chết.
Câu 2. (trang 38 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
a. Chọn một trong số hai đề văn sau và chuẩn bị cho bài viết theo gợi ý.
Đề 1: Tả lại quang đãng cảnh một dòng sông mà em với dịp quan sát.
Đề 2: Sân trường giờ ra chơi là một bức tranh sinh động. Em hãy miêu tả lại cảnh đó.
b. Lập dàn ý cho đề văn đã chọn. Chọn một ý trong dàn ý để viết thành đoạn văn miêu tả.
Trả lời:
Chọn đề 2.
Giới thiệu chung giờ ra chơi ở trường em.
- Tiếng trống vang lên giữa ko gian tĩnh lặng báo hiệu giờ ra chơi đã tới.
- Học trò từ những lớp ùa ra, tưởng như đàn ong vỡ tổ.
- Những nét mặt phấn khởi vui mừng, học trò nô đùa trò chuyện, tiếng cười nói tấp nập khắp những ngóc ngỏng.
- Những trò chơi phổ quát trên sân trường: nhảy dây, cầu lông, đá bóng, nhặt lá,…
- Tiếng trống báo hiệu giờ vào lớp. Nét mặt những đứa trẻ dịu lại, những trò chơi ngưng lại trong chút tiếc nuối.
Xúc cảm, suy nghĩ của em về cảnh sân trường giờ ra chơi.
D. Hoạt động vận dụng
Câu 1 (trang 38, 39 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Chọn một trong số những để sau để viết bài văn tả cảnh:
Đề 1: Tả hình ảnh cây đào hoặc cây mai ngày tết tới, xuân về.
Đề 2: Miêu tả hàng phượng vĩ và tiếng ve ngày hè.
Đề 3: Tả quang đãng cảnh một hồ nước đẹp trong công viên.
Đề 4: Viết thư cho một người bạn ở xa tả lại khu phường hay thôn xóm bản làng em ở vào một ngày mùa đông lạnh giá.
Trả lời:
Mở bài: Giới thiệu chung về dịp em đi dạo hồ nước trong công viên đó.
Thân bài:
- Mây trời sông núi, ánh mặt trời hòa chung với thuốc nước trong hồ phối hợp ra sao.
- Sự phong phú của cây cối xung quanh, những loài hoa, đặc thù bầu ko khí tạo ra trong xúc cảm của em.
- Chim chóc quanh hồ, cá bơi bên trong với đông đúc ríu rít ko?
- Con người đi dạo quanh hồ: những ông bà tập sinh dưỡng, những cặp vợ chồng, những đứa trẻ vui đùa…
Kết bài: Xúc cảm của em mỗi lần ngắm cảnh hồ.
Câu 2 (trang 38 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN). Đọc cho người thân nghe bài văn của em.
Câu 3* (trang 38 sgk Ngữ văn 6 tập Hai VNEN).
Trả lời:
- Thế cục con người ko phải suôn mượt toàn màu hồng mà luôn với những gian truân, vất vả để trưởng thành.
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng
Đọc thêm
- Bài 17: Bài học đường đời trước nhất
- Bài 18: Sông nước Cà Mau
- Bài 19: Bức tranh của em gái tôi
- Bài 21: Buổi học cuối cùng
- Bài 22: Đêm nay Bác bỏ ko ngủ