Soạn bài Ông Đồ sgk Ngữ văn 8 tập 2

Hướng dẫn Soạn Bài 18 sách giáo khoa Ngữ văn 8 tập hai. Nội dung bài Soạn bài Ông Đồ sgk Ngữ văn 8 tập Hai bao gồm đầy đủ bài soạn, tóm tắt, cảm thụ, phân tích, thuyết minh,… đầy đủ những bài văn mẫu lớp 8 hay nhất, giúp những em học tốt môn Ngữ văn 8.

VĂN BẢN

Ông đồ

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ(1) già
Bày mực tàu(2) giấy đỏ
Bên thị trấn đông người qua.

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc(3) ngợi khen tài
“Hoa tay(4) thảo(5) những nét
Như phượng múa rồng bay”.

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn ko thắm;
Mực đọng trong nghiên(6) sầu…

Ông đồ vẫn ngồi đấy,
Qua đường ko người nào hay,
Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài giời mưa bụi bay.

Năm nay đào lại nở,
Ko thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?

(Vũ Đình Liên

, trong Thi nhân Việt Nam , Sđd)

Chú thích:

Vũ Đình Liên (1913 – 1996), quê gốc ở Hải Dương nhưng chủ yếu sống ở Hà Nội, là một trong những thi sĩ lớp trước tiên của phong trào Thơ mới. Thơ ông thường mang nặng lòng thương người và niềm hoài cổ. Ngoài sáng tác thơ, ông còn nghiên cứu, dịch thuật, giảng dạy văn học.

Ông đồ là bài thơ tiêu biểu nhất cho hồn thơ giàu thương cảm của Vũ Đình Liên. Tuy sáng tác thơ ko nhiều nhưng chỉ với bài Ông đồ, Vũ Đình Liên đã mang vị trí xứng đáng trong phong trào Thơ mới.

(1) Ông đồ: người dạy học chữ nho xưa. Nhà nho xưa nếu ko đỗ đạt làm quan thì thường làm nghề dạy học, gọi là ông đồ, thầy đồ. Mỗi dịp Tết tới, ông đồ thường được nhiều người thuê viết chữ, câu đối để trang trí trong nhà. Nhưng từ lúc chế độ thi cử phong kiến bị huỷ bỏ, chữ nho ko còn được trọng, ngày Tết ko mấy người nào sắm câu đối hoặc chơi chữ, ông đồ trở nên thất thế và bị gạt ra lề thế cục. Từ đó, hình ảnh ông đồ chỉ còn là “mẫu di tích tiều tụy đáng thương của một thời tàn” (lời Vũ Đình Liên).

(2) Mực tàu: thỏi mực đen mài với nước làm mực để viết chữ Hán, chữ Nôm hoặc để vẽ bằng bút lông.

(3) Tấm tắc: luôn mồm nói ra những tiếng tỏ ý khen ngợi, khâm phục.

(4) Hoa tay: đường vân xoáy tròn ở đầu ngón tay, được coi là tín hiệu của tài hoa.

(5) Thảo: viết tháu, viết nhanh (nghĩa trong văn bản).

(6) Nghiên: dụng cụ làm bằng chất liệu cứng và mang lòng trũng để mài và đựng mực tàu.

Dưới đây là phần Soạn bài Ông Đồ sgk Ngữ văn 8 tập Hai đầy đủ và ngắn gọn nhất. Nội dung chi tiết câu trả lời từng nghi vấn những bạn xem dưới đây:

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Bố cục: 3 phần.

– Phần 1 (khổ 1, 2): Hình ảnh ông đồ xưa.

– Phần 2 (khổ 3, 4): Hình ảnh ông đồ nay.

– Phần 3 (khổ 5): Nỗi hoài niệm PDF EPUB PRC AZW miễn phí đọc trên điện thoại – máy tính, ứng dụng đọc file epub, prc reader, azw reader của tác giả đối với ông đồ.

Nội dung chính: Bài thơ đã thể hiện sâu sắc tình cảnh đáng thương của “ông đồ”, qua đó toát lên niềm cảm thương thực tâm trước một lớp người đang tàn tạ và nỗi tiếc nhớ cảnh cũ người xưa của thi sĩ.

1. Câu Một trang 10 sgk Ngữ văn 8 tập 2

Phân tích hình ảnh ông đồ ngồi viết chữ nho ngày Tết trong hai khổ thơ đầu và hình ảnh của chính ông ở khổ 3, 4. Hãy so sánh để làm rõ sự khác nhau giữa hai hình ảnh đó. Sự khác nhau này gợi cho người đọc xúc cảm gì về tình cảnh ông đồ?

Trả lời:

– Khổ 1+ 2: hình ảnh ông Đồ viết chữ nho ngày Tết là một hình ảnh đẹp, đem lại niềm vui cho mọi người. Ngày đó nghệ thuật thư pháp còn được coi trọng

– Khổ 3+4: vẫn diễn tả ko gian đó, thời kì đó, nhưng ko khí khác: vắng vẻ theo từng năm, tới giờ thì hầu như ko còn “người thuê viết”.

→ Sự khác nhau gợi cho người đọc xúc cảm thương cảm ông đồ, ông đang bị quên lãng cùng với thú chơi câu đối một thời.

2. Câu Hai trang 10 sgk Ngữ văn 8 tập 2

Tâm tư thi sĩ thể hiện qua bài thơ như thế nào?

Trả lời:

3. Câu 3 trang 10 sgk Ngữ văn 8 tập 2

Bài thơ hay ở những điểm nào? (Gợi ý: cách dựng hai cảnh cùng miêu tả ông đồ ngồi viết thuê ngày Tết bên thị trấn nhưng rất khác nhau gợi sự so sánh những chi tiết miêu tả đầy gợi cảm, sử dụng thể thơ năm chữ và tiếng nói giản dị mà cô đọng, nhiều dư vị,…)

Trả lời:

Nét đặc sắc của bài thơ:

– Cách dựng cảnh tương phản

– Kết cấu đầu cuối tương ứng.

– Bài thơ làm theo thể năm chữ. Lời lẽ dung dị, ko mang gì tân kì. Những hình ảnh thơ gợi cả, sinh động và nhuốm đầy tâm trạng.

4. Câu 4 trang 10 sgk Ngữ văn 8 tập 2

Phân tích để làm rõ mẫu hay của những câu thơ sau:

– Giấy đỏ buồn ko thắm;
Mực đọng trong nghiên sầu…

– Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài giời mưa bụi bay.

Theo em, những câu thơ đó là tả cảnh hay tả tình?

Trả lời:

Những câu thơ tả cảnh ngụ tình kết hợp với nghệ thuật nhân hóa biến những vật vô tri vô giác cũng biết sầu buồn, buồn theo nỗi buồn của con người.

CÁC BÀI VĂN HAY

1. Phân tích bài thơ Ông đồ của Vũ Đình Liên

Trong những ngày Tết tới xuân về náo nức trên mọi nẻo đường, người yêu thư lại khẽ lắng mình trong một nhịp thơ giản dị đầy nhân văn của thi sĩ Vũ Đình Liên: bài thơ “Ông đồ”.

Bài thơ ra đời lúc ông đồ đã trở thành mẫu di tích của một thời tàn. Nho học đã bị thất sủng, người ta đua nhau chạy theo thời đại với chữ Pháp chữ Tây.

Hai đoạn đầu bài thơ, tác giả giới thiệu những ngày huy hoàng của ông đồ:

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.

Những lời khen thật phóng khoáng, nhưng nghĩ kĩ đó chỉ là lời khen của những người ngoài giới bút nghiên. Đi viết câu đối thuê, bản thân việc đó đã là nỗi long đong, là bước thất thế của người theo nghiệp khoa mục. Đỗ những thành quan nghè, quan thám, đỗ thấp thì cũng ông cử, ông tú, chứ ông đó là chưa đỗ đạt gì, công chưa thành, danh chưa toại, đành về quê dạy học, bốc thuốc, hay xem lí số ở nơi đô hội như mang lần Tản Đà đã làm.

Ngày tết, mài mực bán chữ ngoài vỉa hè chắc cũng là việc cực chẳng đã của nho gia. Chữ thì cho chứ người nào lại bán. Bán chữ là mẫu cực của kẻ sĩ ở mọi thời. Bà con yêu quý và cũng thán phục mẫu thú chữ mà bà con ko biết, hay chỉ võ vẽ, nên mới khen lao tới vậy. Lời khen này ko mang lại vinh quang đãng cho ông đồ, mang thể ông còn tủi nữa, nhưng nó yên ủi ông nhiều, nó là mẫu tình của người đời vào hồi vận mạt của ông.

Tác giả giới thiệu: cùng với hoa đào, mỗi năm mới mang một lần chứ nhiều nhặn gì đâu, giấy đỏ mực tàu, chữ nghĩa thánh hiền bày trên hè thị trấn. Đừng nghĩ tới chuyện khoa mục, hãy nghĩ trên cương vị người bán, thì đây là hai đoạn thơ vui vì nó nói được sự đắt hàng, ông đồ còn sống được, mang thể tồn tại trong mẫu xã hội đang biến động này. Nhưng thế cục đã ko như thế mãi, mẫu ý thích của người ta cũng thay đổi theo thời cuộc. Lớp người mới to ko mang liên hệ gì để mà quyến luyến mẫu thứ chữ tượng hình kia. Dòng tài viết chân, thảo, triện, lệ của ông đồ chữ tốt kia, họ ko cần biết tới:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu…
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường ko người nào hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài giời mưa bụi bay

Ông đồ rơi vào tình cảnh một nghệ sĩ hết công chúng, một cô gái hết nhan sắc. Còn duyên kể đón người đưa, Hết duyên đi sớm về trưa một mình. Ông đồ vẫn ngồi đấy mà ko người nào hay. Dòng hiện thực ngoài đời là thế và chỉ mang thế, nó là sự ế hàng. Nhưng ở thơ, cùng với mẫu hiện thực đó còn là nỗi lòng tác giả nên giấy đỏ như nhạt đi và nghiên mực hóa sầu tủi. Hay nhất là cùng hưởng vào nỗi thảm sầu này là cảnh mưa phùn gió bấc. Hiện thực trong thơ là hiện thực của nỗi lòng, nỗi lòng đang vui như những năm ông đồ “đắt khách” nào mang thấy gió mưa. Gió thổi lá bay, lá vàng cuối mùa rơi trên mặt giấy, nó rơi và nằm tại đấy vì mặt giấy chưa được tiêu dùng ỉến, chẳng mang nhu cầu gì phải nhặt mẫu lá đó đi. Dòng lá bất động trên mẫu chỗ ko phải của nó cho thấy cả một dáng bó gối bất động của ông đồ rồi nhìn mưa bụi bay.

Văn tả thật ít lời mà cảnh hiện ra như vẽ, ko chỉ bóng vía ông đồ mặc cả mẫu tiêu điều của xã hội qua mắt của ông đồ. Tác giả đã mang những chi tiết thật đắt: nơi ông đồ là bút mực, nơi trời đất là gió mưa, nơi xã hội là sự thờ ơ ko người nào hay. Thể thơ năm chữ vốn mang sức biểu hiện những chuyện dâu bể, hoài niệm, đã tỏ ra rất đắc địa, nhịp độ khơi gợi một nỗi buồn nhẹ mà thấm. Màn mưa bụi khép lại đoạn thơ thật âm u, lạnh, buồn, vắng. Tương tự cũng chỉ với tám câu, bốn mươi chữ, đủ nói hết những bước chót của một thời tàn. Sự đối chiếu chi tiết ở đoạn này tới đoạn trên: mực với mực, giấy với giấy, người với người, càng cho ta mẫu ấn tượng thảng thốt, xót xa của sự biến thiên.

Với một khoảng thời kì trôi qua, khoảng trống của đoạn thơ trước lúc vào bốn câu kết:

Năm nay đào lại nở
Ko thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?

Hãy trở lại câu thơ đầu bài Mỗi năm hoa đào nở để thấy quy luật cũ ko còn đúng nữa. Ông đồ đã nhẫn nại vẫn ngồi đấy, nhưng năm nay ông ko còn nhẫn nại được nữa: Ko thấy ông đồ xưa. Ông đã cố bám lấy xã hội hiện đại, lũ người hiện đại chúng ta đã nhìn thấy sự cố sức của ông, đã thấy ông chới với, nhưng chúng ta đã ko làm gì, để tới ngày nay quay nhìn lại, mới biết ông đã bị buông rơi tự bao giờ. Bóng vía ông đâu phải bóng vía của một người, của một nghề, mà là dáng của cả một thời đại, bóng vía kí ức của chính tâm hồn chúng ta.

Tới ngày nay chúng ta mới thấy luyến tiếc, nhưng quá muộn rồi. Chúng ta hỏi nhau hay tự hỏi mình? Hỏi hay khấn khứa tưởng vọng, hay hối hận sám hối. Hai câu thơ súc tích nhất của bài, chúng ta đọc ở đấy số phận của ông đồ và nhất là đọc được thái độ, tình cảm của cả một lớp người đối với những gì thuộc về dân tộc, về ngữ pháp câu thơ này rất lạ, nhưng ko người nào thấy cộm: Những người muôn năm cũ. Muôn năm, thật ra chỉ là vài ba năm, nhưng nói muôn năm mới đúng, thời ông đồ đã xa lắc rồi, đã lẫn vào với những bút, những nghiên rất xa trong lịch sử. Chữ muôn năm cũ của câu trên dội xuống chữ ngày nay của câu dưới càng gợi bâng khuâng luyến nhớ. Câu thơ ko phải là nỗi đau nức nở, nó chỉ như một tiếng thở dài cảm thương, nuối tiếc khôn nguôi.

2. Cảm nhận bài thơ Ông đồ của Vũ Đình Liên

Vũ Đình Liên (1913-1996) là nhà giáo từng viết văn và làm thơ. Ông nổi tiếng trong phong trào Thơ mới với bài “Ông đồ” viết theo thể ngũ ngôn trường thiên gồm mang 20 câu thơ. Nó thuộc loại thi phẩm ” từ cạn” mà “tứ sâu” biểu lộ một hồn thơ nhân hậu, giàu tình thương người và mang niềm hoài cổ bâng khuâng.

Ông đồ là những nhà nho, ko đỗ đạt cao để đi làm quan, mà chỉ ngồi dạy hoc “chữ nghĩa Thánh hiền”. Ông đồ được thi sĩ nói tới là nhà nho tài hoa. Ong xuất hiện vào độ “hoa đào nở”… “bên thị trấn đông người qua”. Ông đã mang những tháng ngày đẹp, những kỉ niệm đẹp:

“Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay”

Hoa đào nở tươi đẹp. Giấy đỏ đẹp, mực Tàu đen nhánh. Nét chữ bay lượn tài hoa. Còn gì vui sướng hơn:

“Bên thị trấn đông người qua
Bao nhiêu người thuê viết
Tâm tắc ngợi khen tài”.

Thời thế đã thay đổi. Hán học lụi tàn trong xã hội thực dân nửa phong kiến: “Thôi mang ra gì mẫu chữ Nho – Ông Nghè, ông Cống cũng nằm co…” (Tú Xương). Ông đồ già là một khách tài tử sinh bất phùng thời. Xưa “thị trấn đông người qua “, nay “mỗi năm mỗi vắng”. Xưa kia “Bao nhiêu người thuê viết”, ngày nay “Người thuê viết nay đâu?”. Một nghi vấn chứa lên nhiều ngờ ngạc, cảm thương. Nỗi sầu, nỗi tủi từ lòng ông đồ như làm cho mực khô và đọng lại trong “nghiên sấu”, như làm cho giấy đỏ nhạt nhòa “buồn ko thắm”. Giấy đỏ, nghiên mực được nhân hóa, thấm bao nỗi buồn tê tái của nhân tình thế sự:

“Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu…”

Cảnh vật buồn. Lòng người buồn. Vũ Đình Liên đã xuất thần viết nên hai câu thơ tuyệt bút lay động bao thương cảm trong lòng người.

Nỗi buồn từ lòng người thấm sâu, tỏa rộng vào ko gian cảnh vật. Dưới trời mưa bụi “Ông đồ vần ngồi đáy” như bất động. Lẻ loi và đơn chiếc: “Qua đường ko người nào hay”. Dòng vàng của lá, mẫu nhạt nhòa của giấy, của mưa bụi đầy trời và cơn mưa trong lòng người. Một nỗi buồn lê thê:

“Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay”.

Thơ tả ít mà gợi nhiều. Cảnh vật tàn tạ mênh mang. Lòng người buồn thương thấm thía.

Khép lại bài thơ là một nghi vấn diễn tả một nỗi buồn trống vắng, tiếc thương, xót xa. Hoa đào lại nở. Ông đồ già đi đâu về đâu…

“Năm nay dào lại nở
Ko thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?”

Thương ông đồ cũng là thương một lớp người đã vĩnh viễn lùi vào quá khứ. Thương ông đồ cũng là xót thương một nền văn hóa lụi tàn dưới ách thống trị của ngoại bang. Sự đồng cảm xót thương của Vũ Đình Liên đối với ông đồ đã trang trải và thấm sâu vào từng câu thơ, vần thơ. Thủ pháp tương phản, kết hợp với nhân hóa, ẩn dụ, đã tạo nên nhiều hình ảnh gợi cảm, thể hiện một văn pháp nghệ thuật điêu luyện, đượm đà.

Bài thơ “Ông đồ” chứa chan ý thức nhân đạo. “Theo đuổi nghề văn mà làm được một bài thơ như thế cũng đủ. Tức thị đủ lưu danh với người đời” (Hoài Thanh). Đó là những lời tốt đẹp nhất, trân trọng nhất mà tác giả “Thi nhân Việt Nam” dã dành cho Vũ Đình Liên và bài thơ tuyệt tác “Ông đồ”.

3. Phân tích hình ảnh ông Đồ trong bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên

Bài tham khảo 1:

Ông cha ta đã từng có câu rằng:

Còn duyên kẻ đón người đưa
Hết duyên đi sớm, đi trưa mặc lòng

Câu ca dao ấy quả thực đúng với tình cảnh của ông đồ trong bài thơ cùng tên của nhà thơ Vũ Đình Liên. Hình ảnh của ông đồ cũng chính là hình ảnh của những người muôn năm cũ, thất thời, lỡ thế trong xã hội hiện đại.

Bài thơ mở đầu bằng bức tranh đẹp đẽ, tươi sáng thuở ông đồ con được người ta yêu quý, trọng vọng. Sự xuất hiện của ông đồ gắn liền với ko lúć hoan hỉ, đầm ấm của một năm mới:

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua

Ông đồ chỉ xuất hiện vào một thời điểm nhất định trong năm, ấy là lúc năm cũ đã qua và một năm mới lại bắt đầu. Ông đồ bên góc phố nhỏ, nổi bật với mực tàu giấy đỏ, với sắc đào hồng thắm. Bên phố tuy đông người qua nhưng ko hề bị nhạt nhòa, nhòe lẫn mà thực sự vô cùng nổi bật. Tài năng của ông được mọi người tấm tắc ngợi khen, công nhận:

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay

Ông đồ được mọi người yêu quý, ngưỡng mộ, phố đông người người nào cũng thuê ông viết. Trên nền cảnh đông vui, tấp nấp ấy, hình ảnh ông đồ hiện lên thật tươi vẻ, đẹp đẽ. Những nét chữ hào hoa, múa lượn trên nền đỏ của tấm giấy, hương thơm của trời đất của màu mực, giấy đỏ hòa quyện với nhau làm một. Hình ảnh so sánh “Như phượng múa rồng bay” đã nói lên hết tài năng của ông đồ. Những nét chữ mềm mại, uyển chuyển, như bay lên giữa ko lúć vui tươi của ngày tết đến, xuân về.

Khép lại bức tranh đầy vinh quang đãng, đáng tự hào ấy, bức tranh thứ hai mở ra đầy bi thương, tiếc nuối. Thời vinh quang đãng của ông đồ đa lùi vào quá vãng, mực tàu giấy đỏ đã ko còn chỗ trong thời đại của bút máy, mực in, hình ảnh ông đồ hiện lên thật đáng thương, tội nghiệp:

Những mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu
Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường ko người nào hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài đường mưa bụi bay

Trong hai khổ thơ ba và bốn, chân dung ông đồ lúc thất thế hiện lên chân thực và rõ nét nhất. Phố vẫn đông người qua, nhưng người thuê viết thì đã vắng. Trước đây họ tấm tắc ngợi khen bao nhiêu, thì nay họ hờ hững đi ngang qua bấy nhiêu. Hoàn cảnh trái ngược hoàn toàn, khiến ta ko khỏi xót thương. Ông đồ từ chỗ trung tâm bị đẩy ra ngoại vi, bị dồn đến sự đơn chiếc, lạc lõng đến tận cùng. Ông đồ sinh bất phùng thời, cuộc sống hiện đại nghiệt ngã khiến cho những nét đẹp truyền thống ko còn giá trị, bị rẻ rúng. Ông đồ văn ngồi đấy, vẫn kiên gan bám trụ, nhưng càng cố gắng càng chỉ thêm đau lòng, bẽ bàng, tủi hổ.

Hình ảnh nhân hóa, “Giấy đỏ buồn ko thắm/ Mực đọng trong nghiên sầu” đã minh chứng cho chân lí “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” . Khuông cảnh cũng nhuốm một màu bi thương, ảm đạm, những chiếc lá vàng rơi rụng, cùng với làn mưa phùn. Vẫn làn mùa xuân ấy, nhưng đâu còn cái náo nức, vui tươi, cả tâm cả cảnh đều nhuốm một màu xám lạnh, u buồn.

Ở khổ thơ cuối cùng, hình ảnh ông đồ ko còn nữa, nhưng vạn vật vẫn tuần hoàn theo lịch chuyển của vũ trụ: “Năm nay hoa đào nở/ Ko thấy ông đồ xưa/ Những người muôn năm cũ/ Hồn ở đâu bây giờ?”. Ông đồ già đã trở thành lớp người thiên cổ, lớp người để người ta hoài niệm, nhớ đến. Câu hỏi cuối bài thật da diết, khắc khoải, hỏi đấy mà thực chẳng thể tìm nổi lời giải đáp…. Nỗi buồn mênh mang vì vậy mà cứ thế dàn trải ra mãi.

Bài thơ ngũ ngôn bình dị, ngôn từ giản dị, hình ảnh giàu ý nghĩa đã đem đến cho người đọc những xúc cảm chân thành về hình ảnh ông đồ. Ta thương cho số phận của những người sinh bất phùng thời, thương cho những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp ngày một phai nhạt. Từ đó cũng đánh động đến con người hiện đại phải biết giữ gìn, phát huy những nét văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Bài tham khảo 2:

Khởi đầu từ đầu thế kỉ XX, lúc văn hóa tư tưởng phương Tây mang dịp nhập cảng vào Việt Nam thì nền Hán học và chữ Nho đã dần dần mất đi vị thế quan yếu trong đời sống văn hóa dân tộc. Những nhà nho, từ chỗ là trung tâm của đời sống văn hóa, được cả xã hội tôn vinh, ngợi ca thì nay đã dần trở nên lạc lõng, trơ khấc trong thời hiện đại, dần chìm vào quên lãng. Nhận thức được điều đó, Vũ Đình Liên đã viết lên bài thơ “Ông đồ”, kí thác tâm tư, san sẻ nỗi buồn, bộc lộ sự thương cảm thực tâm với một lớp người thân nho lúc đó và thể hiện sự tiếc nuối trong cảnh cũ người xưa về trị giá văn hóa đẹp đẽ của một thời vang bóng.

Với thể nói, bài thơ giống như một câu chuyện về một thế cục, một số phận hẩm hiu bị đầy vào nghịch cảnh. Đó là thế cục của một ông đồ làm nghề viết câu đối trong mỗi độ tết tới, xuân về. Thế cục đó chia làm hai giai đoạn gắn liền với hai thời kì thịnh – suy của nền văn hóa Hán học.

Trước hết, đó là thời đắc ý, vàng son lên ngôi của ông đồ:

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên thị trấn đông người qua.

“Mỗi năm … lại thấy” mang tức là năm nào cũng thế, cứ mội độ hoa đào nở rộ – báo hiệu thời khắc của ngày hội xuân đã tới là ông đồ với bút nghiên, giấy đỏ lại xuất hiện. Và vì thế, ông đồ cùng với hoa đào – xứ giả của mùa xuân đã trở thành một trong những tín hiệu ko thể thiếu trong mỗi dịp tết tới. Lúc đó, mọi người dân đều náo nức, tươi vui xuống thị trấn xếp hàng, người qua kẻ lại tấp nập đợi xem ông đồ viết chữ:

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
“Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.

Và ông đồ hiện lên như một người nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp. Những nét chữ vuông tươi tỉnh tuần tự được in trên tờ giấy đỏ như một tuyệt tác “phượng múa rồng bay”. Dẫu ko còn chỗ đứng trọng thể như những bậc tiền bối ngày xưa, vì phải làm nghề “bán chữ” nhưng ông đồ vẫn được yên ủi phần nào vì ít nhiều ông đã và đang làm đẹp cho đời, đem lại ko khí tết, niềm vui hoan hỉ cho mọi người xung quanh.

Thế nhưng, thời hoàng kim đó của ông đồ đã dần dần khép lại, ông đồ rời vào tình cảnh ế khách rồi thất thế:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nơi đâu?
Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu.

Từ “nhưng” được đặt ngay đầu khổ thơ, giống như một cánh cửa của hai thời kì trước và sau, thinh và suy, hoàng kim – thất thế. Hoa đào thì vẫn nở, đường thị trấn vẫn tấp nập người qua và ông đồ thì vẫn ngồi đó nhưng “người thuê viết nơi đâu?”. Mọi người đã thờ ơ, lạnh nhạt và ko còn quan tâm tới ông đồ. Thắc mắc tu từ được gieo giữa khổ thơ, thể hiện niềm tiếc nuối ngậm ngùi tới xót xa. Vì thế, ông đồ hiện lên thật tiều tụy, đáng thương: “giấy đỏ buồn ko thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu” ngồi nhìn “lá vàng rơi” và “mưa bụi bay” giăng đầy kín lối, ngán ngẩm, vô vọng.

Nghệ thuật nhân hóa làm cho giấy mực vốn vô tri nay cũng thấm thía tâm trạng giống như con người: giấy chẳng còn thắm đỏ, mực thì khô đọng lại thành cục sầu. Câu thơ vang lên rồi reo vào lòng người đọc một nỗi buồn trống vắng. Văn pháp tả cảnh ngụ tình được tác giả sử dụng điêu luyện, thể hiện nỗi đau buồn xót xa trong tâm hồn ông đồ thất thế.

Khép lại bài thơ là một lời tâm tư, chứa đầy sự suy ngẫm, day dứt của thi sĩ:

Năm nay đào lại nở
Ko thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?

Kết cấu đầu cuối tương ứng, với sự đối sánh giữa hai hình ảnh: hoa đào nở và sự hiện diện – vắng bóng của ông đồ ở khổ một và hai, tác giả đã làm vượt bậc lên cấu tứ của toàn bài “cảnh cũ người đâu”. Hoa đào thì vẫn nở nhưng ông đồ và những khách hàng giờ đã trôi dạt về phương nào?. Thắc mắc tu từ cuối bài dâng lên một niềm hụt hẫng, trống vắng tới ngơ ngẩn, tiếc nuối, khắc khoải trong lòng thi sĩ về ông đồ hay chính là sự phai tàn mai một của nét đẹp văn hóa dân tộc đã đi vào kí vãng. Cho nên trị giá bài thơ ko chỉ ngừng lại ở ý nghĩa nhân đạo mà còn thể hiện ý nghĩa nhân văn và một ý thức dân tộc rất đáng trân trọng.

Xét về nghệ thuật bài thơ, tác phẩm được viết theo thể năm chữ mang sự đan xen bằng trắc tuần tự, đều đặn tạo nên âm hưởng trầm lắng, u buồn, thích hợp với nội dung mà tác giả muốn nói tới. Trong bài, chúng ta thấy tác giả sử dụng rất thành kỹ thuật thuật tả cảnh ngụ tình rất độc đáo, diễn tả những thời khắc khác nhau lên xuống của thời thế ông đồ. Lúc ông đồ đang được trọng dụng lên ngôi thì sườn cảnh rộn ràng, màu sắc tươi vui, ko khí náo nhiệt (khổ 1, 2); nhưng lúc ông đồ thất thế thì tâm trạng ông đồ buồn tủi xót xa đã thấm sang cảnh vật, làm cảnh vật như mang nặng tâm hồn con người (khổ 3, 4).

Ngoài ra thi sĩ còn sử dụng linh hoạt những giải pháp tu từ nghệ thuật như: nhân hóa, nghi vấn tu từ, so sánh tương phản kết hợp với tiếng nói giàu hình ảnh đã góp phần tạo nên trị giá nghệ thuật đặc sắc cho bài thơ. Và nhịp độ trong bài cũng mang sự biến đổi rất linh hoạt theo từng hoàn cảnh thời thế, tâm trạng ông đồ: lúc thì nhanh, dồn dập, náo nức (khổ 1, 2); lúc thì chậm rãi, nặng nề (khổ 3); lúc lại trầm tư, suy ngẫm (khổ cuối)… Tất cả đã làm nên thành công tuyệt bút của tác phẩm.

Tóm lại, bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên là một tác phẩm hay, độc đáo mang sức sợ hãi thật to đối với người đọc về trị giá văn hóa của dân tộc Việt Nam qua bao đời nay. Vượt qua phạm vi nội dung câu chữ trong tác phẩm, nghi vấn tu từ cuối bài thơ như một lời nhắc nhở khéo léo của thi nhân về việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc trong hôm nay và mãi mãi tương lai!.

Bài tham khảo 3:

Sự thất thế của Nho học và giới trí thức cũ đã được Trần Tế Xương phản ánh ngắn gọn và đau xót:

Nào mang ra gì mẫu chữ Nho
Ông nghề, ông cống cũng nằm co
Sao bằng đi học làm thồng phán
Tối rượu sâm banh, sáng sữa bò.

Riêng Vũ Đình Liên với bài Ông đồ đã in bóng vía của một thời tàn và nỗi lòng hối hận của lớp người đương thời.

Thực vậy, Ông đồ chính là “những di tích tiều tụy đáng thương của một thời tàn” (Vũ Đình Liên) đã bị rơi vào quên lãng. Qua hình ảnh này, thi sĩ thể hiện niềm thương cảm thực tâm với ông đồ, nỗi hoài niệm đối với một thời đại đã qua.

Trước hết là hình ảnh ông đồ trong thời đắc ý. Tầng lớp nho sĩ xưa, nếu đỗ đạt cao, làm quan to là vinh hiển nhất, nêu ko thì thường dạy học, gọi là ông đồ. Đầu thế kỉ XX, chế độ thi cử phong kiến dần dần bị huỷ bỏ tại Nam Kì, Bắc Kì rồi Trung Kì. Chữ nho được ít người trọng vọng. Trong hai khổ đầu, thi sĩ đã hết lời ca tụng tài năng ông đồ. Đó là một tài năng được số đông tán thưởng, yêu mến. Ông xuất hiện cùng mục tàu giấy đỏ bên hè thị trấn mỗi lúc hoa đào nở như cùng góp thêm vào mẫu đông vui, mẫu rực rỡ của thị trấn phường đang tưng bừng đón Tết. Hình ảnh đó đã trở thành quen thói ko thể thiếu trong dịp Tết tới, xuân về. Câu đối đỏ của ông đồ là một trong những thư cần thiết để đốn xuân:

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh

Chữ nghĩa thánh hiền và nghề dạy học của ông trong mẫu xã hội tôn sư trọng đạo đó làm ông được mọi người kính nể. Theo phong tục, ngày Tết tới, mọi người cần sắm câu đối hoặc một vài chữ nho viết trên giấy điều dán trên vách, trên cột, vừa để trang trí nhà cửa, vừa gửi gắm lời cầu chúc tốt lành. Lúc đó, ông đồ được thiên hạ tìm tới. Đó là thời đắc ý của ồng đồ. Lúc này, ông đồ là người nghệ sĩ đang trổ tài trước lòng mến mộ của mọi người.

Ngày đó, viết chữ cũng còn là vẽ, là làm tranh, là làm nghệ thuật. Đã từng mang ngành “thư pháp” (nghệ thuật viết chữ). Dòng tài mẫu hoa tay của ông đồ đã để lại cho đời những nét chữ phượng múa rồng bay như những tác phẩm nghệ thuật thực sự mà người đời ngưỡng mộ, tấm tắc ngợi khen. Đấy là những tín hiệu của vẻ đẹp văn hóa một thời, là sự tôn vinh một trị giá văn hóa cựu truyền. Với người nói chữ Nho là chữ thánh hiền vốn chỉ để tiêu dùng răn dạy và ngâm vịnh cao sang, giờ mang ra tìm bán dù sao cũng là chuyện thất thế, chuyện đáng thương. Nhưng có nhẽ, ở đây phải tính tới một nét sinh hoạt văn hóa phổ biến trong đời sống nói chung.

Nhưng thời kì lặp lại mà sinh hoạt đó ko lặp lại. Hai khổ 3,4 vẫn là hình ảnh ông đồ bày mực tàu giấy đỏ lên hè thị trấn lúc Tết tới, nhưng tất cả đã khác xưa. Nếu trước kia là:

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài

thì giờ đây, cảnh tượng sao mà vắng vẻ:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?

Điệp ngữ mỗi năm mỗi vắng đã diễn tả độ tàn phai nhanh chóng của thị hiếu truyền thống. Từ mỗi lặp lại như ko chỉ gỗ nhịp cho bước đi suy vong của thời kì mà còn gọi được cả ko gian ngày càng vắng lặng. Thắc mắc phiếm định: Người thuê viết nay đâu? Được thốt lên như một nỗi thông cảm da diết tới nhức nhối về tình cảnh khôngcó người thích thú thưởng thức văn hay chữ tốt nữa. Đây ko thuần tuý là chuyện thị hiếu, mà còn là chuyện tri kỉ, lòng ngưỡng mộ tài hoa. Còn duyên thì giấy thắm mực đượm, hết duyên giấy mực đều tàn phai. Những định ngữ vắng, vắng, buồn, đọng, ko thắm, sầu khắc họa ‘Sự buồn bã, lụi tàn của một sự sống, ông đồ bị rơi vào quên lãng, vô tình bởi một thị hiếu đã chết, một phong tục bị chẳng chú ý, bởi sự vô cảm của người đời:

Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường ko người nào hay
Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài trời mưa bụi bay.

Đoạn thơ giàu chất tạo hình với ngòi bút đặc tả đầy sức gợi trong sự đối lập giữa mẫu tĩnh và mẫu động: ông đồ – người qua đường, giấy – lá rơi, mưa bay. Tất cả chỉ làm tăng thêm dáng vẻ bất động của ông đồ. ông đồ ngồi đấy, như một pho tượng bị quên lãng, ko còn một tẹo giao cảm, đồng điệu với thế cục, như một di tích dù đẹp nhưng bị từ chối vì ko hợp thời, ông đồ sống mà như ko tồn tại, cố mà cũng như ko, buồn bã, đơn côi, xa vắng giữa dòng đời tấp nập. Hình ảnh ông đồ lạc lõng, đơn chiếc giữa đám đông mới đau xót làm sao!

Ngoài trời mưa bụi bay… Có nhẽ đây là câu hay nhất của bài thơ. Chỉ là câu tả cảnh bình dị, nhưng lại là câu thơ chất chứa tâm trạng, tâm hồn… Ko phải là mưa to gió to hay mưa rinh rích sầu não gớm ghê gì, chỉ là mưa bụi bay. Nhưng cảnh mưa bụi đầy trời đó sao mà âm u, mà lạnh lẽo… Mười hai thế kỉ trước, một thi sĩ đời Đường đã viết bài Thanh minh, trong đó mang hai câu:

Thanh minh thời vũ tiết phân phân
Lộ thượng hành nhân dục đoạn hồn

Với người dịch:

Thanh minh phân phất mưa phùn
Khách đi đường thắm nỗi buồn xót xa.

Thì ra mẫu mưa phùn phân phất, mẫu mưa bụi bay chỉ nhè nhẹ man mác thế thôi mà cũng làm nát hồn người (dục đoạn hồn).

Bài thơ mở đầu là Mỗi năm hoa đào nở – Lại thấy ông thấy ông đồ già và kết thúc là Năm nay đào lại nở – Ko thấy ông đồ xưa mang tác dụng làm nỗi bật chủ đề. Đó là mẫu tứ “cảnh cũ người đâu”, thường gặp trong thơ cổ. Năm nay đào lại nở, Tết lại tới, mùa xuân lại về, nhưng ông đồ xưa thì ko thấy nữa. Từ nay hình ảnh ông đồ vĩnh viễn đi vào quá khứ, vĩnh viễn vắng bóng trong cuộc sống sôi động.

Hai câu cuối cùng là lời tự vấn của thi sĩ, là nỗi bâng khuâng tiếc thương ngậm ngùi… Hai câu trực tiếp phát biểu xúc cảm dâng trào kết đọng suốt cả bài thơ và mang ý nghĩa khái quát sâu xa. Từ một ông đồ ngồi viết câu đối bán Tết, thi sĩ nghĩ đên những người muốn năm cũ ko còn nữa… Họ ko còn nữa nhưng anh hồn của họ, những trị giá mà họ đã góp vào cuộc sống ý thức của quê huơng quốc gia này, giờ ở đâu?

Thắc mắc đó cứ vương vấn ko dứt trong lòng người đọc sau lúc đọc xong bài thơ bình dị mà súc tích. Dư ba đó là một tẹo bâng khuâng tới ngỡ ngàng, như một niềm hối hận. Đoạn thơ như những nén hương tưởng nhớ của hậu sinh trót lỗi vô tình.

Hình ảnh ông đồ với hai cảnh đối lập xưa, nay đã thể hiện sâu sắc niềm cảm thương thực tâm trước cảnh đời thất thế của một lớp nhà nho cuối mùa, thể hiện lòng hoài niệm về một thời đã qua.

Bài tham khảo 4:

Nếu sức mạnh của thơ nằm ở khá năng gợi cảm và truyền cảm của nó thì mang thể coi “ông đồ” của Vũ Đình Liên là một bài đầy chất thơ. Ít mang bài thơ nào ngắn ngủi chỉ mang năm khổ ngũ ngôn như vậy mà để đọng lại một ấn tượng thấm thía, gợi lên cả một hoài niệm ngậm ngùi tới tương tự. Nỗi ngậm ngùi về một nét đẹp truyền thống đã mất đi. Nỗi cảm thương cho một lớp người lỗi thời dù đã chìm lịm đần vào kí vãng. Đó là nội dung chính của tâm trạng nhân vật trữ tình trong bài thơ Ông đồ. Đó cũng là đặc điểm làm cảm hứng nhân văn này đọng bền, in sâu vào tâm trí độc giả, càng về sau này hình như càng giàu sức ngân vang hơn. Với phải nhân vật ông đồ ở đây cũng tương tự một cổ vật, mà thời kì càng trôi, trị giá càng to?

Ta thấy trong cảm hứng của Vũ Đình Liên mang hai nốt to: sự cảm phục thích thú trước vẻ đẹp chữ nghĩa ông đồ, và nỗi cảm thương man mác trước “mẫu di tích liều tuỵ đáng thương của một thời tàn” – như chính lời tác giả tự bộc lộ.

Lòng cảm phục của thi sĩ hướng về những nét chữ “Như phượng múa rồng bay” của một văn pháp mang “hoa lay”. Những nét “phượng múa rồng bay” đó đủ làm mọi người “tấm tắc ngợi khen tài”, và chinh phục luôn cả thi sĩ. vẻ đẹp đó trên nền cảnh “hoa đào nở” ứng với thời tiết gợi cảm đầu năm và trong ko khí xuân về Tết tới, càng như được hoà quyện thêm một tương đối men cuốn hút.

Nhưng sự cảm phục đó ở đây chỉ như một tiền đề, một nguyên nhân phát sinh nỗi buồn liếc hoài cổ, rất thấm đậm trong bài. Càng ngợi khen, cảm phục bao nhiêu vẻ đẹp “phượng múa rồng hay” kia, thi sĩ càng buồn nhớ bâng khuâng bấy nhiêu trước cảnh hiu quạnh chợ chiều mỗi năm mỗi vắng – người thuê viết nay đâu? Đặc trưng hai dòng thơ sau mang một sức mạnh tâm tình, mộl sắc thái “thi lại ngôn ngoại” đầy dư vị, ôm ba:

Giấy đỏ buồn ko thắm,
Mực đọng trong nghiên sầu…

Thật là những hình ảnh mang hồn, những dòng thơ chứa chất tâm sự. Nói là mẫu buồn của giấy, kì thật là nỗi xót xa cùa người trước cảnh phai làn của mẫu đẹp. Nói là mực đọng trong nghiên, chỉ là nội cách thể hiện nỗi sầu thương trước một hiện tượng đáng trân trọng đang sắp tiêu vong.

Tới hai khổ thơ cuối bài thơ, tình cảm PDF EPUB PRC AZW miễn phí đọc trên điện thoại – máy tính, ứng dụng đọc file epub, prc reader, azw reader của tác giả hướng hẳn về con người đã tạo ra vẻ đẹp trên kia. Hình ảnh ông đồ vẫn ngồi đó, nhưng hầu như hị quên lãng hẳn, tới nỗi “qua đường” ko người nào hay” mới đáng buồn, tội nghiệp làm sao! Chỉ còn “lá vàng rơi trên giấy” trong lúc “ngoài kia mưa bụi bay” như muốn vùi kín, xoá nhoà đi tất cả vẻ đẹp đáng trân trọng của một thời. Cả một lớp người quá “đát”! Cả mội nếp sinh hoạt văn hoá đặc sắc ko còn.

Cuối cùng, bóng vía những ông đồ đã mất hẳn. Họ đã mất một mẫu người “xưa”. Tiếng gọi hồn “những người muôn năm cũ” đó, mang thể tác giả chỉ nhằm vào mội thế hệ đã hết thời. Nhưng ta vẫn nghĩ nỗi cảm thương, lòng tiếc nuối mong mỏi đó ko chỉ dành cho những ông đồ, dành cho cả những nét đẹp văn hoá cựu truyền đang bị mất dần. Nỗi tiếc nhớ mong mỏi đó trong nliững nãm sắp đây ngày càng gặp được nhiều hơn những nỗi niềm đồng vọng của thế hệ hôm nay ý thức hướng về nguồn. Những dịp Tết mới rồi, cùng với việc phục hồi những lễ hội dân gian; một số nơi như Hà Nội, Thành thị trấn Hồ Chí Minh còn tổ chức triển lãm thư pháp, “cho chữ” ở Văn Miếu… Hỡi tác giả hài thơ bất hủ Ông đồ, ngày nay cũng đã thành “người muôn năm cũ” ở toàn cầu bên kia! Giấy đỏ mấy năm nay đã thắm lại rồi; mực lại lóng lánh trong nghiên cho khóa tay phóng bút những vế đôi mừng xuân lúc hoa đào nở đấy, Người mang vui chăng?

4. Phân tích, bình giảng: Ông đồ của Vũ Đình Liên

Sáng tác của Vũ Đình Liên là sự hoà quyện của hai nguồn cảm hứng: “Lòng thương người và tình hoài cổ” (Hoài Thanh).Tình hoài cổ làm thơ ông mang mẫu bâng khuâng tiếc nuối những truyền thống văn vẻ mờ nhạt dần, những thảm kịch “biết tìm đâu” “cảnh xưa rực rỡ trăm màu” (Hồn xưa). Còn lòng thương người làm câu chữ như động cựa bởi nỗi xót xa trước những cảnh “thân tàn ma dại”. “Ông đồ”- một trong những bài thơ nổi tiếng của Vũ Đình Liên chính là sự thăng hoa của hai nguồn cảm hứng này.

Mỗi dịp tết tới xuân về, người Việt xưa thường mang thói quen xin chữ để gửi gắm những mong ước, khát vọng cho năm mới. Đó là chữ nho, thứ chữ tượng hình giàu ý nghĩa. Học, hiểu được chữ nho đã khó, viết được cho thật đẹp lại càng khó hơn. Người mang hoa tay, viết chữ mà tưởng như vẽ bức tranh. Đầu thế kỉ XX, trên những thị trấn phường Hà Nội còn lưu giữa lại hình ảnh những cụ đồ nho hặm hụi đậm tô từng nét chữ “tròn, vuông tươi tỉnh” (chữ tiêu dùng của Nguyễn Tuân) trên giấy điều để bán cho dân Hà Thành đón Tết. Hình ảnh đó đã in sâu vào tâm trí Vũ Đình Liên và hiện hình thành bức tranh thơ giản dị mà sinh động:

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Trên thị trấn đông người qua

Cấu trúc “mỗi…lại” cho ta thấy sự lặp đi lặp lại đã trở thành nếp, thành quy luật thân thuộc. Hoa đào từ lâu đã trở thành sứ thần báo tin xuân. Bởi vậy nói “hoa đào nở” cũng là nhắc ta mẫu thời khắc chuyển giao thiêng liêng giữa năm cũ và năm mới đang tới sắp. Cứ lúc hoa đào nở là lại thấy ông đồ già xuất hiện cùng mực tàu, giấy đỏ bên thị trấn tấp nập người đi lại sắm tết. Lời thư từ tốn mà chứa bao yêu thương. Dẫu chỉ chiếm một góc nhỏ thôi “trên thị trấn” nhưng trong bức tranh thơ này, ông đồ lại trở thành tâm điểm điềm đạm và lặng lẽ, ông đồ hoà nhập vào sự náo nức, rộn ràng của thế cục bằng chính những mẫu quý giá nhất mà ông mang. Đoạn thơ hai mươi chữ giới thiệu được trọn vẹn ko gian, thời kì, nhân vật, tạo tiền đề cho câu chuyện tiếp tục ở những khổ thơ sau:

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.

Từ thị trấn đông, ko gian được thu hẹp lại quanh chỗ ông đồ ngồi viết chữ. Câu thơ ấm ran sự sống bởi từ chỉ số lượng mang tính chât phiếm định “bao nhiêu” và tính từ “tấm tắc”bộc lộ sự thán phục, ngợi ca, trân trọng. Ngươì xưa quan niệm chữ nho là thứ chữ thánh hiền. Học chữ đó ko phải đê kiếm sống mà mục đích cao nhất là để làm người, để mang thể phò vua, trợ nước, giúp đời. Đầu thế kỉ XX, tình hình quốc gia Việt Nam mang sự biến động sâu sắc trên mọi ngành nghề.

Tình trạng “Âu học chưa vin được ngọn ngành mà Hán học đã đứt cả cội rễ” rồi khoa thi cuối cùng của triều đình phong kiến đã làm tiêu tán bao giấc mộng vinh quy bái tổ của những môn sinh của Khổng sân Trình. Để tìm kế sinh nhai, họ chỉ còn một cách duy nhất là đi bán chữ như hoàn cảnh của ông đồ trong bài thơ. Dẫu việc đánh đổi chữ thánh hiền để lấy miếng cơm manh áo chỉ là việc cùng cực chẳng đã, chẳng phải vui sướng, danh giá gì nhưng mẫu tấm tắc ngợi khen của người đời cũng yên ủi được phần nào nỗi niềm của những kẻ sinh bất phùng thời. Họ súm sít thuê ông viết chữ, trằm trồ trước mẫu tài hoa của ông cũng mang tức là còn biết trân trọng tài năng và mẫu đẹp. Hai câu tiếp theo, thi sĩ miêu tả cận cảnh, đặc tả nét bút tài hoa của ông đồ:

Hoa tay thảo những nét
Như phượng tìm rống bay

Câu thơ gợi ta nhớ tới một hình ảnh tương tự mà Đoàn Văn Cừ ghi lại được trong phiên chợ tết:

Một thầy khoá gò lưng trên cánh phản
Tay mài nghiên nghí ngoáy viết thơ xuân

Người đọc tưởng như nhìn thấy trước mắt bàn tay mang những ngón thon dài nhỏ nhắn của ông đồ uốn lượn cây bút. Theo đà đưa đẩy của bút lông từng nét chữ còn tươi màu mực dần dàn hiện ra mềm mại như “phượng múa rồng bay”. Nhịn nhường như trongnét chữ đó ông đồ gửi gắm tất cả mẫu anh hoa, khát vọng và lí tưởng của mình. Chính vong hồn và tâm huyết của người đã làm con chữ sống dậy. Câu thơ của vũ Đình Liên như cũng muốn bay lên với niềm hoan hỉ trong thời kì hoàng kim của ông đồ.

Nếu cứ tiếp tục như thế thì thi sĩ cũng chẳng mang gì để nói. Bất thần là đặc trưng cảu thế cục. Khổ thơ thứ ba khởi đầu bằng một từ “nhưng” dự đoán biết bao thay đổi:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?

Hai từ “mỗi” điệp lại trong một câu thơ diễn tả bước đi của thời kì. Nếu như trước đây : “Mỗi năm hoa đào nở” lại đưa tới cho ông đồ già “bao nhiêu người thuê viết” thì giờ đây “mỗi năm” lại “mỗi vắng”. Nhịp đi của thời kì bao hàm cả sự mài mòn, suy thoái. Thanh “sắc” kết hợp với âm “ắng” khép lại câu thứ nhất như một sự hẫng hụt, chênh chao, như đôi mắt nhìn lên đầy băn khoăn. Để rồi một cách tự nhiên, câu thứ hai phải bật ra thành nghi vấn: Những người thuê ông đồ viết chữ lúc xưa nay đâu cả rồi? Thắc mắc buông ra ko bao giờ mang lời đáp nên cứ chạp chớn, cứ sợ hãi mãi. Người thuê viết ko còn, giấy đỏ, mực thơm ko được tiêu dùng tới nên:

Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu

Nỗi buồn của con người làm những vật vô tri vô giác cũng như buồn lây. Mực sầu tủi đọng lại trong nghiên, giấy điều phôi pha buồn ko muốn thắm. Giải pháp nhân hoá góp phần nhấn mạnh tâm trạng của con người. Bởi chẳng phải mực và giấy là những thiết bị gắn bó thân thiết nhất với ông đồ hay sao? Quả là:

Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh mang vui đau bao giờ

(Nguyễn Du-Truyện Kiều)

Nếu như trước kia, sự xuất hiện của ông đồ làm ko gian và lòng người thêm náo nức. Người ta đón nhận ông bằng tất cả sự trân trọng, yêu kính. Thì giờ đây:

Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường ko người nào hay

“Vẫn ngồi đấy” tức là ông vẫn tới theo tín hiệu của hoa đào, vẫn “bày mực tàu giấy đỏ” trên con thị trấn đông người lại qua sắm tết. Ông chờ đợi mẫu súm sít, tấm tắc của người đời nhưng đáp lại chỉ là sự thờ ơ tới đáng sợ. Nghệ thuật đảo ngũ cùng kết hợp phủ định “ko người nào” thể hiện rõ nét mẫu lạnh lùng, thờ ơ, vô cảm tới đáng sợ của người đời. Họ cứ đi lại, vui vẻ nói cười mà ko mang chút ý thức nào về sự tồn tại của ông đồ, ông đã bị họ lẵng quên, bị đẩy ra bên lề cuộc sống. Tình cảnh của ông đồ mang khác gì những ông cống, ông nghề trong thơ Tú Xương:

Nào mang ra gì mẫu chữ nho
Ông nghè ông cống cũng nằm co

Đã đớn đau chôn vùi giấc mộng vinh quy, bán dần chữ thánh hiền để kéo dài thêm kiếp sống vậy mà lại bị quên lãng ngay trong lúc đang còn tồn tại. Câu thơ mang mẫu già đắng đót cho thảm kịch được nhân tới hai lần của ông đồ. Người đọc bỗng nhói lòng bởi dáng ngồi như hoá đá của ông giữa một trời mưa bụi bay bay và những chiếc lá vàng đậu trên trang giấy:

Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay

Người nào đó đã nói: Lúc con người lui bước thì thiên nhiên chế ngự. Bởi ko còn được tiêu dùng tới, bởi sự chờ đợi trong yên lặng quá lâu nên lá vàng thoả thích thả mình trên giấy. Ở đây cũng là mưa xuân nhưng nó ko “phơi phới bay” như trong thơ thi sĩ lãng mạn Nguyễn Bính sau này. Ông đồ hình như cứ bị chìm lấp, mờ nhạt dần trong màn mưa. Để rồi tới khổ cuối thì bóng hình ông hoàn toàn ko còn nữa:

Năm nay hoa đào nở
Ko thấy ông đò xưa

Khổ thơ chơi vơi trong cảm giác thiếu vắng, mất mát. Hoa đào vẫn nở, một năm mới lại tới nhưng ko còn đương vẹn nguyên như xưa nữa. Tiếng nói thơ mang sự chuyển đổi tinh tế từ “ông đồ già” đơn thuần chỉ tuổi tác thành “ông đồ xưa”, biến nhân vật vĩnh viễn thành “mẫu di tích tiều tuỵ, đáng thương của một thời tàn” (lời Vũ Đình Liên). Văn minh, Âu hoá ko chấp nhận ông, ko cho ông một con đường sống nên ông phải lỗi hứa hẹn với hoa đào.

Bài thơ khép lại bằng tiếng “gọi hồn” thao thiết ebook epub prc của tác giả:

Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?

“Những người muôn năm cũ” đó là người nào? Là ông đồ, là những người thuê ông đồ viết chữ hay là một thời đã đi qua nay chỉ còn “vang bóng” (chữ tiêu dùng của Nguyễn Tuân)? Dẫu là gọi người nào thì câu thơ cũng kết đọng bao tiếc nuối, xót xa cho sự phôi pha, tàn tạ của những nét đẹp trong văn hoá cựu truyền của dân tộc. Thi sĩ gọi để tiêc nuối và gọi để thức tỉnh hãy giữ lấy những trị giá truyền thống nghìn đời mà tiên tổ đã bao công bồi đắp. Tiếng gọi hồn đó mang giống với tiếng gọi đò u hoài của ông Tú Thành Nam vang trên sông Lấp lúc xưa ko?
Sử dụng thể thơ ngũ ngôn và tiếng nói gợi cảm, giàu sức tạo hình, Vũ Đình Liên đã làm cho tác phẩm của mình mang dáng dấp một câu chuyện, kể về thế cục một ông đồ từ lúc còn được người đời trân trọng, cảm phục tới lúc bị quên lãng. Qua hình tượng ông đồ, tác giả đã đãi đằng thật xuất sắc “lòng thương người” và “tình hoài cổ” của mình.

5. Chứng minh rằng: Với bài thơ ông đồ Vũ Đình Liên đã chạm được vào những rung cảm tâm linh của nòi giống nên nó còn tha thiết mãi

Trước kia, vào những ngày Tết, trên bàn thờ tổ tiên, kế bên cặp bánh chưng, mâm ngũ quả là đôi câu đối Tết. Bởi chính vậy, những ông đồ già trên vỉa hè, thị trấn xá rất đông khách thuê viết. Hình ảnh ông đồ đội khăn xếp, mặc áo the viết câu đối đã khắc ghi vào sâu trong tâm trí thi sĩ Vũ Đình Liên. Với bài thơ “Ông đồ”, Vũ Đình Liên đã chạm được vào những dung cảm tâm linh của nòi giống nên nó còn tha thiết mãi tới những thế hệ sau này.

Thi sĩ viết lên bài với một tấm lòng yêu thương, trân trọng, ngợi ca những tài năng, sự đóng góp của những lớp người đi trước với nền văn hoá của dân tộc. Thi sĩ đã làm tương tự lúc viết bốn câu thơ đầu:

“Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên thị trấn đông người qua”.

“Một thời vang bóng” của lớp người đã được xã hội trọng vọng, lúc mà nền tảng Hán học đang mang một địa vị vững chắc. Gắn liền với sự hưng thịnh đó là hình ảnh những ông đồ giữa thị trấn phường đông vui đầy sắc màu. Màu thắm của hoa đào, màu đỏ của giấy, màu đen nhánh của mực tầu và mái tóc hoa râm của ông đồ. Tất cả đã hài hoà, quyện với nhau thành một tác phẩm tranh lộng lẫy, ngoạn mục giữa thị trấn xá tấp nập. Một vẻ đẹp sao vui tươi quá vậy!

Đây mới là những hình ảnh thoáng qua như gió xuân hây hẩy nhưng cũng đã đủ để gợi lên cài gì đó thật quen trong lòng người.

Ở khổ tiếp theo, hình ảnh ông đồ vẫn ko phai nhạt:

“Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.”

Quả thực, tới lúc này, tài năng của ông đồ đã được phô bầy trong ko khí thị trấn phường, lúc này mọi người chú ý và trân trọng tài năng đó. Dòng tài năng “Phượng múa rồng bay” của ông đồ dưới một bàn tay đầy khéo léo nghệ thuật đã làm rạng danh cho nên Hán học. Những con người đi trước với nền văn hoá dân tộc. Những câu chữ thánh hiền ông viết đã tặng cho mọi người về làm quà đón xuân, trang trí ngôi nhà êm ấm, tình cảm gia đình thật rét mướt hơn.

Thật đáng buồn biết bao, một truyền thống đẹp của dân tộc đã bị mai một đi, một hình ảnh đầy sắc màu mùa xuân đã dần mất đi lúc nền văn hoá phương Tây nhập cảng vào nước ta. Người ta quên lãng đi câu đối tết và thay vào đó những bức tranh màu sấc rất sặc sỡ.

“Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu.”

Độc giả đã hụt hẫng, xúc cảm tươi vui đã bị mất đi lúc đọc khổ thơ này.

Trước sự tàn tạ, ra đi của ông đồ và lớp người xưa cũ, lòng thương người của thi sĩ Vũ Đình Liên được biểu hiện ở sự thông cảm, nỗi xót xa và niềm tiếc nuối khôn nguôi. Ở Hai câu thơ:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?

Ta như thấy thi sĩ bâng khuâng đi tìm lại bóng vía của lớp người xưa cũ. Giọng thơ xót xa lúc những con người tài hoa đã bị đẩy ra ngoài lề đường. Trong bối cảnh đó, tình cảnh ông đồ dần trở nên buồn chán. Người thuê viết giảm đi theo thời kì và năm tháng “mỗi năm mỗi vắng”. Hình ảnh ông đồ giữa đường thị trấn đông vui chỉ còn là một thứ bóng mờ xa xôi. Nỗi xót thương của thi sĩ được bộc lộ rõ nét lúc ông đồ và lớp người xưa cũ dần mất đi:

“Giấy đỏ buồn ko thắm
Mực đọng trong nghiên sầu.”

Người buồn, nên những vật dụng từng gắn bó thân thiết với ông cũng sầu đạm theo: giấy ko đỏ như xưa, mực trong nghiên cũng sầu não theo. Có nhẽ, giấy, nghiên mực ko mang tâm trạng, nhưng mẫu thảm kịch tâm trạng của giấy, mực mà thi sĩ Vũ Đình Liên nhìn thấy chính là những nỗi xót xa, bẽ bàng của ông đồ nói riêng và lớp người xưa cũ nói chung. Nỗi buồn đó ko chỉ thấm vào phương tiện mưu sinh mà còn thấm đẫm vào cảnh vật thiên nhiên, cảnh vật đã làm cho ko gian thêm hiu quạnh và hoang vắng.

“Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường ko người nào hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay.”

Cho dù, ông đồ vẫn ngồi đấy nhưng đã bị mọi người quên lãng, ông chỉ còn là một di tích tiều tuỵ đáng thương của “một thời tàn’”. Và có nhẽ từ đó, ông vĩnh viễn vắng bóng. Đây âu cũng là sự dĩ nhiên, phũ phàng. Một Tết nào đó, lúc hoa đào lại nở, người đời đã thảng thốt nhìn thấy sự vắng bóng của ông đồ trước cảnh tấp nập của chốn thị trấn phường. Một tiếng gọi tha thiết vang lên:

“Năm nay đào lại nở
Ko thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu ngày nay?”

Ở hai khổ thơ đầu gợi lên cho độc giả niềm phấn chấn, tươi vui thì ba khổ thơ sau là một hình ảnh buồn bã, xót thương, sắc màu cũng phai nhạt theo. Giờ đây, ông đồ và lớp người xưa cũ đã trở nên vô nghĩa giữa thế cục. Bài thơ khép lại bằng những hình ảnh, câu thơ mang nặng nỗi buồn tha thiết PDF EPUB PRC AZW miễn phí đọc trên điện thoại – máy tính, ứng dụng đọc file epub, prc reader, azw reader của tác giả Vũ Đình Liên.

Đọc bài thơ “Ông đồ” xong, ta thấy Vũ Đình Liên đã diễn tả được tình yêu thương con người sâu sắc trước số phận hẩm hiu của ông đồ, nhưng nó đẹp biết bao. Bài thơ còn thể hiện một tâm Hồn cao cả và nhân hậu, một con người rất giàu tình yêu thương sâu đậm, ngợi ca những tài năng của người xưa và khuyên răn chúng ta hãy sống để giữ gìn và phát huy những tinh hoa văn hoá của dân tộc. Nền văn hoá đó xứng với một tầm cao mới.

Bài trước:

• Soạn bài Nhớ Rừng sgk Ngữ văn 8 tập 2

Bài tiếp theo:

• Soạn bài Câu nghi vấn sgk Ngữ văn 8 tập 2

• Những bài soạn Ngữ văn 8 khác:
• Để học tốt môn Toán lớp 8
• Để học tốt môn Vật lí lớp 8
• Để học tốt môn Hóa học lớp 8
• Để học tốt môn Sinh vật học lớp 8
• Để học tốt môn Lịch sử lớp 8
• Để học tốt môn Địa lí lớp 8
• Để học tốt môn Tiếng Anh lớp 8
• Để học tốt môn Tiếng Anh lớp 8 thí điểm
• Để học tốt môn Tin học lớp 8
• Để học tốt môn GDCD lớp 8

Trên đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Ông Đồ sgk Ngữ văn 8 tập Hai đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc những bạn làm bài Ngữ văn tốt!

“Bài tập nào khó đã mang giaibaisgk.com“