Tổng hợp Lý thuyết Vật Lí 8 Chương 1: Cơ học (hay, chi tiết)
Bài giảng: Ôn tập cuối kì 1 - Cô Phạm Thị Hằng (Thầy giáo VietJack)
1. Chuyển động cơ học
a) Chuyển động cơ học
- Sự thay đổi vị trí của một vật theo thời kì so với vật khác (vật mốc) gọi là chuyển động cơ học (gọi tắt là chuyển động).
- Một vật được coi là đứng yên lúc vị trí của vật đó ko thay đổi theo thời kì so với vật khác.
b) Tính tương đối của chuyển động
Một vật với thể được xem là chuyển động đối với vật này nhưng lại được xem là đứng yên đối với vật khác, ta nói chuyển động và đứng yên với tính tương đối, tùy thuộc vào vật được chọn làm mốc.
Thông thường người ta chọn những vật gắn với Trái Đất làm vật mốc.
c) Những dạng chuyển động thường gặp
- Đường mà vật chuyển động vạch ra gọi là quỹ đạo của chuyển động.
- Tùy theo hình dạng quỹ đạo mà chia ra thành những dạng chuyển động:
+ Chuyển động thẳng
+ Chuyển động cong
+ Chuyển động tròn
2. Véc tơ vận tốc tức thời – Chuyển động đều và chuyển động ko đều
a) Véc tơ vận tốc tức thời
Độ to của véc tơ vận tốc tức thời cho biết mức độ nhanh hay chậm của chuyển động và được xác định bằng độ dài quãng đường đi được trong một đơn vị thời kì.
b) Công thức tính véc tơ vận tốc tức thời
Công thức:
Trong đó: s là độ dài quãng đường đi được
t là thời kì để đi hết quãng đường đó
c) Đơn vị véc tơ vận tốc tức thời
- Đơn vị của véc tơ vận tốc tức thời tùy thuộc vào đơn vị độ dài và đơn vị thời kì.
- Đơn vị hợp pháp của véc tơ vận tốc tức thời là mét trên giây (m/s). Thực tế thường sử dụng đơn vị kilômét trên giờ (km/h)
Trong hàng hải, người ta thường sử dụng “nút” làm đơn vị đo véc tơ vận tốc tức thời. “Nút” là véc tơ vận tốc tức thời của một chuyển động trong đó mỗi giờ vật đi được Một hải lí.
Một hải lí = 1,852 km ⇒ Một nút = 1,852 km/h = 0.514 m/s
d) Chuyển động đều
Chuyển động đều là chuyển động mà véc tơ vận tốc tức thời với độ to ko thay đổi theo thời kì.
e) Chuyển động ko đều
Chuyển động ko đều là chuyển động mà véc tơ vận tốc tức thời với độ to thay đổi theo thời kì.
f) Véc tơ vận tốc tức thời trung bình của chuyển động ko đều
Véc tơ vận tốc tức thời trung bình của một chuyển động ko đều trên một quãng đường được tính bằng độ dài quãng đường đó chia cho thời kì để đi hết quãng đường:
Trong đó:
s là quãng đường đi được
t là thời kì để đi hết quãng đường đó
Véc tơ vận tốc tức thời trung bình khác với trung bình cùng véc tơ vận tốc tức thời
3. Trình diễn lực
a) Lực là gì?
- Lực với thể làm biến dạng, thay đổi véc tơ vận tốc tức thời của vật hoặc vừa làm biến dạng vừa thay đổi véc tơ vận tốc tức thời của vật.
- Đơn vị của lực là Niutơn (N)
b) Trình diễn lực
Lực là một đại lượng vectơ được trình diễn bằng một mũi tên với:
+ Gốc là điểm đặt của lực.
+ Phương, chiều trùng với phương, chiều của lực.
+ Độ dài trình diễn cường độ của lực theo một tỉ xích cho trước.
4. Sự thăng bằng lực – Quán tính
a) Lực thăng bằng
- Hai lực thăng bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, với cường độ bằng nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, chiều ngược nhau.
- Dưới tác dụng của những lực thăng bằng, một vật đang đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên, đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều.
b) Quán tính
Lúc với lực tác dụng, mọi vật ko thể thay đổi véc tơ vận tốc tức thời đột ngột được vì mọi vật đều với quán tính. Sở hữu thể nói quán tính là tính chất giữ nguyên véc tơ vận tốc tức thời của vật.
5. Lực ma sát
a) Lúc nào với lực ma sát
- Lực ma sát trượt: Lực ma sát trượt sinh ra lúc một vật trượt trên bề mặt của vật khác.
- Lực ma sát lăn: Lực ma sát lăn sinh ra lúc một vật lăn trên bề mặt của vật khác.
- Lực ma sát nghỉ: Lực ma sát nghỉ giữ cho vật ko trượt lúc vật bị tác dụng của lực khác.
b) Đo lực ma sát
Người ta với thể sử dụng lực kế để đo lực ma sát
6. Áp suất
a) Sức ép
- Sức ép là lực ép với phương vuông góc với mặt bị ép
- Tác dụng của sức ép càng to lúc độ to của sức ép càng to và diện tích bị ép càng nhỏ.
b) Áp suất
- Áp suất được tính bằng độ to của sức ép trên một đơn vị diện tích bị ép
- Công thức tính áp suất:
Trong đó:
F là sức ép (N)
S là diện tích mặt bị ép (m2)
p là áp suất (N/m2)
Ngoài đơn vị N/m2, đơn vị của áp suất còn tính theo Pa (paxcan): Một Pa = Một N/m2
7. Áp suất chất lỏng – Bình thông nhau
a) Sự tồn tại của áp suất chất lỏng
Do với trọng lượng mà chất lỏng gây áp suất theo mọi phương lên đáy bình, thành bình và những vật ở trong lòng nó.
b) Công thức tính áp suất chất lỏng
Công thức: p = d.h
Trong đó:
h là độ sâu tính từ mặt thoáng chất lỏng tới điểm tính áp suất (m)
d là trọng lượng riêng của chất lỏng (N/m3)
c) Bình thông nhau
- Bình thông nhau là bình gồm hai hoặc nhiều nhánh với hình dạng bất kì, phần mồm thông với ko khí, phần đáy được nối thông với nhau
- Trong bình thông nhau chứa cùng một chất lỏng đứng yên, những mặt thoáng của chất lỏng ở những nhánh khác nhau đều ở cùng một độ cao.
- Trong bình thông nhau chứa cùng một chất lỏng đứng yên, áp suất tại những điểm ở trên cùng mặt phẳng ngang đều bằng nhau.
8. Áp suất khí quyển
a) Sự tồn tại của áp suất lúc quyển
Do ko khí cũng với trọng lượng nên Trái Đất và mọi vật trên Trái Đất đều chịu áp suất của lớp ko khí bao bọc xung quanh Trái Đất. Áp suất này tác dụng theo mọi phương và được gọi là áp suất khí quyển.
b) Độ to của áp suất khí quyển
- Độ to của áp suất khí quyển bằng áp suất của cột thủy ngân trong ống Tô-ri-xe-li.
- Đơn vị đo áp suất khí quyển thường sử dụng là mmHg
Ngoài ra còn sử dụng cmHg, mHg, atm, Pa, N/m2…
Một mmHg = 0,Một cmHg = 0,01 mHg
Một mmHg = 136 N/m2
Một atm = 101325 Pa
Áp suất khí quyển chịu tác động của nhiều yếu tố như nhiệt độ, gió, độ cao…
9. Lực đẩy Ác-si-mét – Sự nổi
a) Tác dụng của chất lỏng lên vật nhúng chìm trong nó
Một vật nhúng vào chất lỏng bị chất lỏng đẩy thẳng đứng từ dưới lên với lực với độ to bằng trọng lượng của phần chất lỏng mà vật chiếm chỗ. Lực này gọi là lực đẩy Ác-si-mét.
b) Độ to của lực đẩy Ác-si-mét
Công thức: FA = d.V
Trong đó: d là trọng lượng riêng của chất lỏng (N/m3)
V là thể tích phần chất lỏng bị vật chiếm chỗ (m3)
c) Lúc nào vật chìm? Lúc nào vật nổi?
Gọi P là trọng lượng của vật
FA là lực đẩy Ác-si-mét tác dụng lên vật lúc vật nhúng chìm hoàn toàn trong chất lỏng.
- Vật nổi lên lúc P < FA
- Vật lửng lơ trong chất lỏng lúc P = FA
10. Công cơ học – Định luật về công
a) Công cơ học
- Công cơ học sử dụng với trường hợp lúc với lực tác dụng vào vật và vật chuyển dời theo phương ko vuông góc với phương của lực.
- Công cơ học phụ thuộc vào hai yếu tố:
+ Lực tác dụng vào vật.
+ Độ chuyển dời của vật.
b) Công thức tính công cơ học
- Công thức: A = F.s
Trong đó:
A là công của lực F
F là lực tác dụng vào vật (N)
S là quãng đường vật dịch chuyển (m)
- Đơn vị công là Jun (kí hiệu là J): 1J = Một N.m
+ Công thức trên chỉ đúng lúc vật chuyển dời theo phương của lực.
+ Nếu vật chuyển dời theo phương vuông góc với phương của lực thì công của lực đó bằng ko.
+ Nếu vật chuyển dời ko theo phương của lực thì công được tính theo công thức khác và nhỏ hơn F.s.
+ Đơn vị kW.h cũng là đơn vị của công cơ học:
Một kW.h = 3600000 J
c) Định luật về công
- Ko một máy cơ đơn thuần nào cho ta lợi về công. Được lợi bao nhiêu lần về lực thì thiệt bấy nhiêu lần về đường đi và trái lại.
- Những loại máy cơ đơn thuần thường gặp: Ròng rã rọc nhất quyết, ròng rã rọc động, đòn bẩy, mặt phẳng nghiêng…
- Hiệu suất của máy cơ đơn thuần được tính theo công thức:
Trong đó: Aci là công với ích
Atp là công toàn phần
11. Công suất
a) Công suất
- Để biết người nào hay máy nào làm việc khỏe hơn (thực hiện công nhanh hơn), người ta so sánh công thực hiện được trong một đơn vị thời kì.
- Công thực hiện được trong một đơn vị thời kì gọi là công suất.
b) Công thức tính công suất
Công thức:
Trong đó:
A là công thực hiện được
t là thời kì thực hiện công
c) Đơn vị công suất
Đơn vị công suất: J/s được gọi là oát (kí hiệu là W)
Một W = Một J/s
Một kW (kilôoát) = 1000 W
Một MW (mêgaoát) = 1000 kW = 1000000 W
Đơn vị công suất ngoài oát (W) còn với sức ngựa (sức ngựa)
Sức ngựa Pháp (kí hiệu là CV): Một CV ≈ 736 W
Sức ngựa Anh (kí hiệu là HP): Một HP ≈ 746 W
12. Cơ năng – Sự chuyển hóa và bảo toàn cơ năng
a) Cơ năng
- Lúc một vật với khả năng thực hiện công cơ học, ta nói vật đó với cơ năng. Vật với khả năng thực hiện công càng to thì cơ năng của vật càng to.
- Đơn vị của cơ năng là Jun (J)
Một kJ = 1000 J
b) Thế năng
* Thế năng quyến rũ
- Cơ năng của vật phụ thuộc vào vị trí của vật so với mặt đất hoặc so với một vị trí khác được chọn làm mốc để tính độ cao gọi là thế năng quyến rũ.
- Vật với khối lượng càng to và ở càng cao thì thế năng quyến rũ càng to. Một vật sẽ với thế năng quyến rũ khác nhau nếu chọn mốc tính độ cao khác nhau
Lúc vật nằm trên mặt đất và chọn mặt đất để làm mốc tính độ cao thì thế năng quyến rũ của vật ko.
* Thế năng đàn hồi
Cơ năng của vật phụ thuộc vào độ biến dạng của vật gọi là thế năng đàn hồi.
c) Động năng
- Cơ năng của vật do chuyển động mà với gọi là động năng.
- Vật với khối lượng càng to và chuyển động càng nhanh thì động năng càng to.
- Nếu vật đứng yên thì động năng của vật bằng ko.
Thế năng và động năng là hai dạng của cơ năng. Cơ năng của một vật bằng tổng động năng và thế năng của nó.
d) Sự chuyển hóa của những dạng cơ năng
Động năng với thể chuyển hóa thành thế năng, trái lại thế năng với thể chuyển hóa thành động năng.
e) Sự bảo toàn cơ năng
Trong quá trình cơ học, động năng và thế năng với thể chuyển hóa lẫn nhau, nhưng cơ năng được bảo toàn.
- Lý thuyết Vật Lí 8 Bài 19: Những chất được cấu tạo như thế nào? (hay, chi tiết)
- Trắc nghiệm Vật lí 8 Bài 19 (với đáp án): Những chất được cấu tạo như thế nào?
- Lý thuyết Vật Lí 8 Bài 20: Nguyên tử, phân tử chuyển động hay đứng yên? (hay, chi tiết)
- Trắc nghiệm Vật lí 8 Bài 20 (với đáp án): Nguyên tử, phân tử chuyển động hay đứng yên?
- Lý thuyết Vật Lí 8 Bài 21: Nhiệt năng (hay, chi tiết)
- Trắc nghiệm Vật lí 8 Bài 21 (với đáp án): Nhiệt năng
- Giải bài tập Vật lý 8
- Giải sách bài tập Vật lí 8
- Giải VBT Vật Lí 8
- Top 36 Đề thi Vật Lí 8 với đáp án